Choroby tarczycy u osób starszych
Jakie są błędy w diecie przy niedoczynności tarczycy i Hashimoto?
28 kwietnia 2023
Choroba tarczycy jest w dużej mierze chorobą osób starszych i często pozostaje niezdiagnozowana. Chociaż częstość występowania problemów z tarczycą wzrasta wraz z wiekiem, czasami trudno jest je zdiagnozować, ponieważ objawy nie zawsze są tak powszechne i oczywiste, jak u młodszych pacjentów. Podczas gdy niektóre objawy nadczynności i niedoczynności tarczycy u starszych pacjentów są podobne do tych u młodszych, to objawy obu zaburzeń często pojawiają się w subtelny sposób u osób starczy, podszywając się pod choroby jelit, serca lub zaburzenia układu nerwowego. W obu stanach dysfunkcji tarczycy u osób starszych może wystąpić dezorientacja, depresja, upadki, niewydolność serca i zmiany nawyków jelitowych. Objawy te nie tylko utrudniają odróżnienie nadczynności tarczycy od niedoczynności tarczycy w tej grupie wiekowej, ale są również objawami częstych chorób osób po 60 roku życia.
Nadczynność tarczycy u osób starszych
Jak u wszystkich pacjentów z nadczynnością tarczycy, jeśli jest zbyt dużo hormonu tarczycy, każda funkcja organizmu ma tendencję do przyspieszania. Jednak podczas gdy młodsze osoby z zaburzeniami tarczycy często doświadczają wielu objawów związanych z nadczynnością tarczycy (utrata masy ciała, kołatanie serca, pocenie się, nerwowość, drżenie), starsi ludzie mogą mieć tylko kilka objawów, np. kołatanie serca i dyskomfort w klatce piersiowej podczas wspinaczki po schodach. Inni mogą odczuwać drżenie ciała czy stany depresyjne, ale nie mają żadnych innych objawów.
Standardowo leczenie nadczynności tarczycy u osób w podeszłym wieku obejmuje leki przeciwtarczycowe i radioaktywny jod. Operacja jest rzadko zalecana ze względu na zwiększone ryzyko powikłań w związku z wiekiem. Chociaż choroba Gravesa-Basedowa jest nadal częstą przyczyną nadczynności tarczycy w tej grupie wiekowej, wole guzkowe toksyczne (w postaci wielu guzków lub jednego nadczynnego guzka), powodujące nadczynność tarczycy, jest częstsze niż u osób młodszych. W okresie leczenia nadczynności, wpływ zmian czynności tarczycy na inne układy organizmu powinien być ściśle monitorowany ze względu na zwiększone prawdopodobieństwo współistnienia chorób serca i ośrodkowego układu nerwowego u starszych pacjentów. Najczęściej czynność tarczycy jest najpierw kontrolowana za pomocą leków przeciwtarczycowych, zanim rozważy się ostateczne leczenie radioaktywnym jodem. W początkowej fazie leczenia należy wraz z kardiologiem monitorować czynność serca ze względu na wpływ zmieniającego się poziomu hormonów tarczycy na pracę serca. Objawy nadczynności tarczycy można opanować za pomocą innych leków obok leków przeciwtarczycowych, takich jak beta-blokery, które często podaje się w celu spowolnienia szybkiego tętna. Rozważa się ostateczne leczenie radioaktywnym jodem, gdy czynność tarczycy jest utrzymywana w normie za pomocą leków doustnych.
Niedoczynność tarczycy u starszych osób
Niedoczynność tarczycy jest najczęstszą chorobą tarczycy u pacjentów po 60. roku życia. W przeciwieństwie do objawów nadczynności tarczycy (szczególnie u osób młodszych), objawy niedoczynności tarczycy są bardzo niespecyficzne u wszystkich pacjentów, a tym bardziej u osób starszych. Nasilenie i rozległość objawów zależą również od stopnia niedoczynności tarczycy. Podobnie jak w przypadku nadczynności, częstość występowania wielu objawów (suchość skóry, przerzedzenie włosów, zaparcia, przyrost masy ciała, obniżenie nastroju, zmęczenie) zmniejsza się wraz z wiekiem. Na przykład utrata pamięci lub pogorszenie funkcji poznawczych, często przypisywane zaawansowanemu wiekowi, mogą być jedynymi objawami ciężkiej niedoczynności tarczycy u starszej osoby. Wskazówki dotyczące możliwości wystąpienia niedoczynności tarczycy obejmują dodatni wywiad rodzinny w kierunku chorób tarczycy, wcześniejsze leczenie nadczynności tarczycy lub historię rozległej operacji czy radioterapii szyi.
Jeśli starsi pacjenci mają objawy niedoczynności tarczycy i konieczne jest leczenie, dawkę lewotyroksyny rozpoczyna się stopniowo i ostrożnie zwiększa, aby nie obciążać serca i ośrodkowego układu nerwowego. Leczenie zwykle rozpoczyna się od 25 do 50 mcg lewotyroksyny dziennie, a dawkę zwiększa się stopniowo co 4-6 tygodni, aż badania krwi wykażą stopniowy powrót hormonów tarczycy (FT3, FT4) i hormonu tyreotropowego (TSH) do normalnego zakresu. Starsi pacjenci bez objawów choroby serca, udaru lub demencji mogą rozpocząć leczenie od większych dawek i szybciej przejść do pełnej hormonalnej terapii zastępczej.
Zakresy referencyjne tarczycy dla starszych pacjentów
Powszechnie wiadomo, że zapotrzebowanie na hormony tarczycy zmienia się wraz z wiekiem i obecnie toczy się debata, czy właściwe jest leczenie wszystkich osób z niedoczynnością tarczycy w jednakowy sposób, niezależnie od wieku. Obecnie u coraz większej liczby osób starszych diagnozowana jest łagodna niedoczynność tarczycy (subkliniczna niedoczynność tarczycy), gdy poziom hormonów tarczycy (FT3 i FT4) we krwi jest prawidłowy, a poziom TSH wysoki. Stwierdzono, że poziom TSH wzrasta u osób starszych (powyżej 70 roku życia) i nie zawsze jest to związane z gorszym stanem zdrowia. Ponadto, stosowany standardowy zakres referencyjny TSH został uzyskany głównie od osób młodszych i dlatego może nie być odpowiedni do postawienia diagnozy choroby tarczycy u osób starszych.
Obecnie przeprowadzanych jest wiele badań mających na celu określenie, jaki powinien być poziom TSH u osób starszych z niedoczynnością tarczycy. Badanie SORTED (Study of Optimal Replacement of Thyroxine in the Elderly) prowadzone przez dr Salmana Razvi, było próbą oceny, czy celowanie w nieco wyższy zakres referencyjny TSH u osób starszych (powyżej 80 lat) jest możliwe i sprawdzenie czy doprowadziłoby to do jakichkolwiek negatywnych skutków dla objawów i jakości życia. Dotychczasowe wyniki wykazały, że nieco niższa dawka lewotyroksyny nie prowadziła do żadnego szkodliwego wpływu na objawy lub jakość życia przez okres sześciu miesięcy. To badanie obejmuje mechanizm leżący u podstaw wzrostu poziomu TSH we krwi wraz z wiekiem, co może w przyszłości prowadzić do bardziej odpowiednich dla wieku zakresów referencyjnych TSH.
Dalsze badanie prowadzone przez profesora Davida Stotta z Glasgow University, obejmujące setki starszych osób dorosłych w całej Europie z łagodną niedoczynnością tarczycy, wykazało, że ta grupa nie odnosi korzyści z leczenia lewotyroksyną w odniesieniu do poprawy objawów lub jakości życia.
Wskazówki dla osób starszych z chorobami tarczycy
Seniorzy doświadczają wielu zmian wraz z wiekiem i być może będą musieli zmienić swój styl życia, aby zachować zdrowie: zmiany w diecie, kontrole u specjalistów, leki, sprawność fizyczna itd. Ludzie, którzy mieli dobre, zdrowe nawyki, gdy byli młodsi, zwykle stają się zdrowymi seniorami, ale nigdy nie jest za późno, aby zacząć prowadzić zdrowy tryb życia. Dobre nawyki zdrowotne mają znaczenie nawet dla seniorów, którzy są podatni na choroby lub w przeszłości nie traktowali swojego zdrowia priorytetowo. Dla zachowania lub poprawy zdrowia gruczołu tarczycy i dobrego samopoczucia w starszym wieku można wymienić kilka pomocnych aspektów:
- Utrzymanie zdrowej diety w miarę starzenia się jest niezbędne do dobrego życia. Układ trawienny spowalnia wraz z wiekiem, dlatego konieczne staje się włączenie do diety osoby starszej witamin i produktów bogatych w błonnik – takich jak owoce, warzywa i produkty pełnoziarniste. Dodanie błonnika nie tylko pomaga seniorom w utrzymaniu zdrowej diety, ale także może obniżyć ryzyko poważnych problemów zdrowotnych, takich jak udar i choroby serca. Dieta bogata w błonnik jest także skuteczną formą leczenia zaparć, które często towarzyszą niedoczynności tarczycy. Starsze osoby nie powinny także bać się czy zapominać o produktach zawierających dobrej jakości białka i tłuszcze, m.in. chude mięso (kurczak, indyk) czy ryby, które oprócz białka zawierają bardzo ważne kwasy omega-3. Jeśli chodzi o podaż węglowodanów, to zaleca się, aby dieta osób starszych opierała się w większości na produktach, które są źródłem węglowodanów złożonych. Cukry proste są rozkładane szybciej niż cukry złożone i powodują gwałtowny wzrost poziomu glukozy we krwi. Wśród negatywnych konsekwencji stosowania dużej ilości cukrów prostych wymienić można np. nadwagę, powstawanie kamieni żółciowych czy nowotworów, osłabienie systemu odpornościowego i cukrzycę.
- Brak apetytu jest częstą przyczyną złego odżywiania seniorów. Ważne jest, aby najpierw zająć się przyczynami spadku apetytu u osób starszych. Przyczyn może być wiele, ale naukowcy doszli do wniosku, że zwykła poprawa „atmosfery podczas posiłków” i „wzmocnienie smaku jedzenia” może zdziałać cuda na apetyt seniorów. Pomóc we wspieraniu apetytu i zdrowych nawyków żywieniowych można poprzez: jedzenie wspólnych posiłków z przyjaciółmi i rodziną, przygotowanie atrakcyjnych wizualnie dań, używanie różnych przypraw, ziół czy także regularny harmonogram posiłków, przekąsek i napojów.
- Innym sekretem zdrowia seniorów jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia. Z wiekiem zwykle czują się mniej spragnieni, zatem są podatni na odwodnienie. Warto upewnić się czy starsza osoba pije dużo wody, aby zachować energię i uniknąć zaparć czy infekcji dróg moczowych. Wśród czynników wpływających na zaburzenia w pracy tarczycy wymienia się także odwodnienie, które obniża poziom TSH i może prowadzić do nadczynności tarczycy.
- Ćwiczenia są ważne na wszystkich etapach życia, ale szczególnie dla seniorów. Aktywność fizyczna może pomóc osobom starszym w utrzymaniu prawidłowej wagi i uniknięciu przewlekłych problemów zdrowotnych. Regularne ćwiczenia mogą również ułatwić seniorom wykonywanie codziennych czynności. Najlepiej aby osoba starsza porozmawiała z pracownikiem służby zdrowia, aby dowiedzieć się, jaki rodzaj programu ćwiczeń najlepiej odpowiada ich potrzebom. Tarczyca najbardziej lubi spokojne ćwiczenia i spacery.
- Światło słoneczne wiąże się z szeregiem korzyści zdrowotnych, z których niektóre są szczególnie ważne dla seniorów. Większość z tych korzyści jest związana z witaminą D, a ludzie są w stanie wytwarzać witaminę D w sposób naturalny tylko poprzez ekspozycję na słońce. Zdrowe poziomy witaminy D niosą ze sobą szereg korzyści dla starszych, m.in. silniejsze kości (zmniejszenie ryzyka osteoporozy), lepszy nastrój, zdrowie sercowo-naczyniowe i poprawa funkcji tarczycy.
Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.
Podsumowanie
Zaburzenia tarczycy nie mają ograniczeń wiekowych – rzeczywiście, niedoczynność tarczycy jest wyraźnie częstsza u osób starszych niż u młodszych osób dorosłych. Diagnozowanie i leczenie zaburzeń tarczycy u osób starszych nie zawsze jest łatwe. Pomimo zwiększonej częstotliwości problemów z tarczycą u osób starszych, lekarze potrzebują wysokiego wskaźnika podejrzeń, aby postawić diagnozę, ponieważ zaburzenia tarczycy często objawiają się jako zaburzenie innego układu w ciele. Objawy niekoniecznie są tak oczywiste, a inne czynniki dodatkowo komplikują sprawę. Starsi pacjenci z zaburzeniami tarczycy wymagają szczególnej uwagi, stopniowego i starannego leczenia oraz zwiększonej obserwacji ze strony zarówno lekarza jak i pacjenta. Seniorzy powinni także pamiętać o zachowaniu zdrowego stylu życia i dobrych nawyków.
Bibliografia:
- Razvi, S., et.al. (2016). Study of Optimal Replacement of Thyroxine in the Elderly (SORTED)–results from the feasibility randomised controlled trial. Thyroid research.
- Stott, D. J., et.al. (2017). Thyroid hormone therapy for older adults with subclinical hypothyroidism. New England Journal of Medicine.
- Czerwińska, E., Walicka, M., Marcinowska-Suchowierska, E. (2011). Thyroid dysfunction in elderly people. Postępy Nauk Medycznych.
- Lin, T. C., & Liao, Y. C. (2016). The impact of sunlight exposure on the health of older adults.
- Donini, L. M., Savina, C., & Cannella, C. (2009). Nutrition in the elderly: role of fiber. Archives of gerontology and geriatrics.
Publikowane na blogu treści są opiniami niezależnych autorów – specjalistów w dziedzinie nauki i dietoterapii. Norsa Pharma Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za treści zawarte w publikacjach.
