Hashimoto a goitrogeny. Czy musisz je wykluczyć z diety?

Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną. W jej przebiegu dochodzi do produkcji przeciwciał antyTPO oraz antyTG. Mechanizm ten skutkuje zanikiem komórek pęcherzykowatych tarczycy i w konsekwencji – rozwija się niedoczynność tarczycy.

Na rozwój tej choroby ma wpływ wiele czynników.

Czynniki żywieniowe mające wpływ na rozwój niedoczynności tarczycy

W związku z tym często mówi się o tym, że warto wprowadzić zmiany w codziennym żywieniu, jeśli choruje się na Hashimoto.

Istnieją pewne zasady dietetyczne w niedoczynności tarczycy, które stanowią bazę dla  prawidłowego żywienia jak na przykład to, że:

• podaż kalorii powinna być dopasowana w sposób indywidualny dla każdego z osobna,
• nadmierne restrykcje kaloryczne mogą przyczyniać się do rozwoju niedoczynności tarczycy i spowalniać tempo przemian metabolicznych [1],
• podaż białka powinna być zwiększona, ponieważ stanowi ono źródło produkcji hormonów tarczycy,
• węglowodany powinny pochodzić z produktów zbożowych z pełnego przemiału, ponieważ mają większą zawartość witamin, składników mineralnych, błonnika i mają niższy indeks glikemiczny.

Oprócz takich podstawowych zasad, których przykłady wymienione zostały powyżej, często stosowane są również diety eliminacyjne, które zakładają wykluczenie m.in glutenu, nabiału, roślin psiankowatych, warzyw krzyżowych.

Wykluczenia w diecie przy chorobie Hashimoto

Istnieją przesłanki na temat korzystnego wpływu wykluczenia np. glutenu z codziennego jadłospisu na mikroflorę jelit. Jednak w świetle badań naukowych taka dieta eliminacyjna nie powinna być stosowana u osób zdrowych (profilaktycznie).

Inaczej kwestia ta wygląda jeśli Hashimoto współwystępuje z celiakią lub nieceliakalną nadwrażliwością na gluten.

Są jednak pewne składniki, mniej znane, które również mogą być niekorzystne dla części pacjentów z chorobami tarczycy. Do takich składników należą goitrogeny.

Goitrogeny

Goitrogeny są to substancje wolotwórcze, które mogą negatywnie oddziaływać na funkcje tarczycy. Produkty zawierające goitrogeny mogą zaburzać metabolizm hormonów przyczyniając się do przerostu gruczołu tarczowego – powstania wola. Goitrogeny mogą wiązać się z jodem i uniemożliwiać produkcję hormonów: FT3 oraz FT4 (hormonów tarczycy). Mogą hamować wbudowywanie się jodu do cząsteczek tyrozyny [2,3].

Produkty zawierające goitrogeny

Produkty zawierające goitrogeny w największej ilości:

• Soja
• Brokuły
• Brukselka
• Kalafior
• Kapusta
• Rzepa
• Jarmuż

Produkty zawierające goitrogeny w mniejszej ilości:

• Proso
• Szpinak
• Gruszki
• Truskawki

Należy pamiętać, że krowy karmione kiszonkami mogą produkować mleko zawierające goitrogeny [4].

Warto podkreślić, że negatywny wpływ wyżej wymienionych produktów może być zauważalny w sytuacji, gdy spożywane są one w dużych ilościach, przy jednocześnie współwystępującym niedoborze jodu [2,5].

Całkowita eliminacja tych produktów nie jest jednak konieczna. Należy pamiętać, że są one również źródłem wielu istotnych substancji odżywczych np. witamin i składników mineralnych i brak ich spożycia może skutkować niedoborami. Jednak należy zwrócić szczególną uwagę na osoby, u których został stwierdzony niedobór jodu.

W takiej sytuacji ograniczeniu powinny ulec nie tylko same warzywa zawierające goitrogeny (wymienione wyżej) , ale również gorczyca i orzeszki ziemne ze względu na to, że produkty te zaliczane są do produktów, które zawierają substancje wolotwórcze.

Soja oraz produkty zawierające soję

Soja oraz produkty wytwarzane z soi nie powinny być często (tj. 2-3x dziennie) spożywane przez osoby z niedoczynnością tarczycy (szczególnie u dzieci), ponieważ mogą one wpływać na zaburzenia wchłaniania leków oraz negatywnie oddziaływać na gruczoł tarczycowy. Soja zawiera goitrogeny, które nie zostają usunięte podczas obróbki termicznej. Z tego powodu stanowią wyjątek i spożycie ich powinno być ograniczone do minimum (w przebiegu Hashimoto i niedoczynności tarczycy).

We współczesnych badaniach zaobserwowano, że spożycie dużych ilości soi u kobiet skutkowało wzrostem stężenia TSH w surowicy krwi (w niedoczynności tarczycy dochodzi m.in do wzrostu tego hormonu).

Takiego zjawiska nie zaobserwowano jednak u mężczyzn.

Sugeruje to, że kobiety są bardziej narażone na negatywne oddziaływanie substancji wolotwórczych oraz innych czynników środowiskowych na funkcję tarczycy niż mężczyźni [6].

Soja może również przyczynić się do nieprawidłowego wchłaniania i zwiększonej utraty L-tyroksyny z kałem. L- tyroksyna jest syntetycznym hormonem tarczycy, który stosuje się w leczeniu niedoczynności tarczycy w celu obniżenia stężenia TSH w surowicy krwi. Zatem soja i produkty zawierające soję mogą znosić działanie przyjmowanego leku.

W przypadku spożycia produktów zawierających soję, dobrze jest zachować odpowiedni odstęp czasowy aby zwiększyć szansę na to, że nie dojdzie do interakcji żywności z lekiem.

Zielona herbata

Zielona herbata jest produktem, który w wielu badaniach wykazuje bardzo prozdrowotne właściwości – działa silnie antyoksydacyjnie. Osoby spożywające zieloną herbatę przez dłuższy czas (w badaniu okres 10 lat) w porównaniu do osób niepijących zielonej herbaty miały niższą zawartość tkanki tłuszczowej oraz mniejszy obwód talii.

Sugeruje to możliwy korzystny wpływ zielonej herbaty na spadek masy ciała i poziom tkanki tłuszczowej [7].

Należy jednak podkreślić, że nie jest ona korzystnym produktem dla wszystkich osób. Zielona herbata zawiera katechiny i flawonoidy. Składniki te wykazują działanie goitrogenne (tj. wolotwórcze) i mogą zaburzać prawidłową funkcję tarczycy.

Herbata czarna zawiera ich zdecydowanie mniej. W związku z tym jest bardziej polecana w przypadku niedoczynności tarczycy i choroby Hashimoto.

Dieta wegańska i wegetariańska

Wykazano, że osoby stosujące dietę wegańską mają prawie dwa razy wyższe stężenie tiocyjanin (należących do goitrogenów) wykrytych w moczu niż u osób stosujących dietę wegetariańską. Warto także podkreślić, że weganie mają niewystarczającą podaż jodu z żywności, co jeszcze bardziej zwiększa ryzyko negatywnego oddziaływania goitrogenów na gruczoł tarczycowy. Można wysunąć więc wniosek, że osoby na diecie wegańskiej są szczególnie narażone na choroby tarczycy [8].

Należy pamiętać, że całkowita eliminacja goitrogenów nie jest konieczna. Warto natomiast zastosować sposoby na zmniejszenie oddziaływania goitrogenów pochodzących z produktów spożywczych. Można to uzyskać stosując następujące metody:

1. Poddanie produktów obróbce termicznej (dzięki niej następuje inaktywacja substancji o ok. 30%).
2. Gotowanie bez przykrywki (substancje ulatniają się wraz z parą wodną).

Podsumowanie

1. Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną. W jej przebiegu dochodzi do zaniku komórek pęcherzykowatych tarczycy i w konsekwencji – rozwija się niedoczynność tarczycy.
2. Często mówi się o dietach eliminacyjnych w niedoczynności tarczycy. Zakładają one wykluczenie wielu produktów zawierających np. gluten, nabiał oraz produkty takie jak: rośliny strączkowe, warzywa psiankowate i warzyw krzyżowych.
3. Należy pamiętać, że za każdą eliminacją dietetyczną w diecie idą możliwe negatywne konsekwencje np. niedoborów pokarmowych. Należy zwrócić na to szczególną uwagę. Na przykład eliminacja nabiału, który jest bardzo dobrym źródłem wapnia rodzi niebezpieczeństwo niedoboru tego składnika. Istnieje zatem konieczność zbilansowania diety w przypadku takiej eliminacji, zwracając szczególną uwagę na podaż wapnia z innych źródeł niż produkty mleczne.
4. Warto upewnić się czy jest medycznie potwierdzona konieczność stosowania diety eliminacyjnej.
5. W przypadku goitrogenów nie ma konieczności całkowitej eliminacji ich z diety. Warto jednak ograniczyć ich spożycie w przebiegu Hashimoto.
6. Soja i produkty sojowe powinny być całkowicie eliminowane przez osoby z niedoczynnością tarczycy.
7. Goitrogeny mogą negatywnie oddziaływać na funkcję tarczycy poprzez mechanizm wiązania się z jodem. W ten sposób uniemożliwiają prawidłową produkcję FT3 oraz FT4 (hormonów tarczycy).
8. Szczególnie ostrożne powinny być kobiety, ponieważ są one bardziej narażone na negatywne oddziaływanie substancji wolotwórczych (goitrogenów) niż mężczyźni.
9. Produkty zawierające goitrogeny to: soja, brokuły, brukselka, kalafior, kapusta, rzepa, proso, szpinak, truskawki, gruszki, jarmuż, mleko krów karmionych kiszonkami.
10. Substancje negatywnie oddziaływujące na pracę tarczycy zawiera także zielona herbata (katechiny i flawonoidy).
11. Produkty zawierające goitrogeny należy podawać obróbce termicznej, dzięki której neutralizuje się ok. 30% substancji wolotwórczych. Wyjątkiem jest soja. Goitrogeny z soi nie zostają usunięte podczas obróbki termicznej.
12. Goitrogeny działają silniej jeśli podaż jodu z dietą jest niewystarczająca.
13. Zbyt małą podaż jodu w diecie mają szczególnie osoby stosujące dietę wegańską.
14. U osób, u których został stwierdzony niedobór jodu warto czasowo wykluczyć nie tylko produkty zawierające goitrogeny, ale również gorczycę i orzeszki ziemne.
15. W przypadku spożycia produktów zawierających goitrogeny, należy zachować odstęp czasowy między ich spożyciem a przyjęciem leku zawierającego L-tyroksynę (lek stosowany w niedoczynności tarczycy).

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.

Bibliografia

1. Zakrzewska E, Zegan M, Michota-Katulska E. Zalecenia dietetyczne w  niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. Bromatol Chem Toksykol. 2015;48(2):117–127.
2. Fruzza AG, Demeterco-Berggren C., Jones KL.: Unawareness of the effects of soy intake on the management of congenital hypothyroidism. Pediatr, 2012 Sep; 130(3): e699-702.
3. Nathan S., Tonstad E. et al.: Vegan Diets and Hypothyroidism. Nutrients, 2013; 5: 4642-4652; doi:10.3390.
4. Tuchendler P, Zdrojewicz Z, Diet in the diseases of the thyroid, Medycyna Rodzinna, 2017; 20(4): 299-30.
5. Harris Ch.: Thyroid disease and diet-nutrition plays a part in maintaining thyroid health. Today`s Dietitian, 2012.
6. Tonstad S, Jaceldo-Siegl K, Messina M, Haddad E, Fraser GE. The association between soya consumption and serumthyroid-stimulating hormone concentrations in the Adventist Health Study-2. Public Health Nutr. 2015;19(8),1464–1470.
7. Wu C.H., Lu F.H., Chang C.S., Chang T.C., Wang R.H., Chang C.J. Relationship among habitual tea consumption, percent body fat, and body fat distribution. Res. 2003, 11: 1088–1095.
8. Kurdybacha P, Czarnywojtek A, Warmuz-Stangierska I, Waligórska J, Stangierski A, Florek E. Smoking and other goitrogens as significant risk factors of thyroid diseases. Przegl Lek. 2011;68(10):1000–1004.
9. Alicja E. Ratajczak, Małgorzata Moszak,  Marian GrzymisławskiA, Dietary recommendations for hypothyroidism and Hashimoto’s disease, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, ISSN 2082–9876 (print), ISSN 2451–1870.
10. Conrad S.C., Chiu H., Silverman B. L.: Soy formula complicates management of congenital hypothyroidism. Archives of Disease in Childhood. 2004, 89, 37-40.

Publikowane na blogu treści są opiniami niezależnych autorów – specjalistów w dziedzinie nauki i dietoterapii. Norsa Pharma Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za treści zawarte w publikacjach.