Niedoczynność tarczycy a choroby metaboliczne

Chorobami metabolicznymi określa się zaburzenia związane z nieprawidłowościami przemiany materii, czyli procesami przetwarzania substancji odżywczych, ich przekształceniem w inne związki i wytworzeniem energii. Do chorób metabolicznych zalicza się cukrzycę, zaburzenia lipidowe, dnę moczanową, osteoporozę oraz rzadkie choroby dziedziczne, w tym fenyloketonurię. Jednak związek tarczycy z tymi chorobami może być również bardzo znaczący.

Zespół metaboliczny

Poszczególne choroby metaboliczne mogą występować pojedynczo, jednak często stwierdza się jedną lub więcej przypadłości związanych z nieprawidłowym działaniem przemiany materii. Zbiór kilku zaburzeń o charakterze metabolicznym przedstawia się jako zespół metaboliczny. Zespół metaboliczny rozpoznaje się, gdy występują trzy z pięciu czynników ryzyka, a mianowicie podwyższony poziom glukozy we krwi, niski poziom frakcji cholesterolu HDL, wysoki poziom trójglicerydów, nadciśnienie tętnicze i otyłość brzuszna (trzewna). Ta przypadłość wiąże się ze znacznie zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2. Z zespołem metabolicznym związane są również inne choroby, m.in. nowotwory, bezdech senny, zespół policystycznych jajników, czy właśnie zaburzenia czynności tarczycy.

Zaburzenia metaboliczne a praca tarczycy

Metabolizm to proces, w którym organizm przekształca żywność i składniki odżywcze w energię potrzebną do oddychania, myślenia, trawienia i wykonywania innych funkcji niezbędnych do podtrzymywania życia organizmu. W tym procesie hormony tarczycy są niezwykle istotne. Tarczyca bierze udział w regulacji energii komórkowej, a także w metabolizmie glukozy i lipidów. Kiedy tarczyca nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów, metabolizm i wszelkie procesy w organizmie mogą ulec spowolnieniu. Objawiać się to może zmęczeniem, sennością, osłabieniem mięśni, zaparciami, wrażliwością na zimno, problemami poznawczymi czy zmianami menstruacyjnymi.

Coraz więcej dowodów sugeruje, że zespół metaboliczny jest związany z zaburzeniami endokrynologicznymi, w tym dysfunkcją tarczycy. Nieprawidłowe działanie gruczołu tarczowego u osób z zespołem metabolicznym może dodatkowo zwiększać i tak wysokie już ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Ponadto słaba czynność tarczycy predysponuje do podwyższenia poziomu cholesterolu, glukozy i insuliny. Zarówno nadczynność tarczycy, jak i niedoczynność tarczycy mogą wywoływać insulinooporność, która jest charakterystyczna dla zespołu metabolicznego.

Wpływ niedoczynności tarczycy na metabolizm

Powszechnie wiadomo, że stan hormonów tarczycy koreluje z masą ciała. Niedoczynność tarczycy, czyli obniżony poziom hormonów tego gruczołu, jest związany ze spowolnionym metabolizmem, co skutkować może zmniejszoną lipolizą i glukoneogenezą, a także podwyższonym poziomem cholesterolu. Osoby o wolniejszym metabolizmie mogą więc mieć trudności ze zrzuceniem nadmiaru masy ciała, ponieważ spalają mniej kalorii, co oznacza, że ich organizm gromadzi więcej energii w postaci tkanki tłuszczowej.

Jak dbać o prawidłowy metabolizm w niedoczynności tarczycy

Hormony tarczycy utrzymują podstawową przemianę materii, modulują apetyt oraz regulują masę ciała. Chociaż nie jesteśmy w stanie kontrolować wszystkich elementów, które wpływają na metabolizm, istnieją kroki, które można podjąć, aby zwiększyć tempo przemiany materii.

• Nie bagatelizuj leczenia hormonalnego. Jeśli zdiagnozowano u Ciebie niedoczynność tarczycy, Twój lekarz najprawdopodobniej przepisał Ci syntetyczne hormony, najczęściej w postaci lewotyroksyny. Leczenie farmakologiczne ma na celu uzupełnienie hormonów, których Twój gruczoł nie jest w stanie samodzielnie wytwarzać w optymalnej ilości. Kiedy hormony tarczycy zostaną uregulowane, tempo metabolizmu również ulegnie normalizacji.
• Ćwicz. Dla pobudzenia metabolizmu istotna jest aktywność fizyczna. Zarówno ćwiczenia siłowe, jak i ćwiczenia cardio będą działać korzystnie, dlatego wybierz taką aktywność, jaką lubisz. Aktywny tryb życia sprzyja zwiększeniu masy mięśniowej, która poprawia metabolizm. Nie zaleca się jednak zbyt intensywnych treningów, bowiem może to doprowadzić do skutku odwrotnego niż zamierzony.
• Unikaj głodówek. Bardzo niskokaloryczna dieta jest odpowiedzialna za spowolnienie metabolizmu, ponieważ skutkuje adaptacją organizmu do zmniejszonej podaży energii w postaci kalorii. Ponadto głodówki są mocno stresogenne, a gruczoł tarczowy silnie reaguje na wszelkie czynniki związane ze stresem.
• Stosuj urozmaiconą, nieprzetworzoną dietę. Zdrowie jelit i ich prawidłowe funkcjonowanie jest również odpowiedzialne za optymalną przemianę materii. Dlatego warto dbać, by jadłospis był różnorodny, bogaty w szeroką gamę warzyw i owoców, które są źródłem błonnika pokarmowego – pożywienia dla dobroczynnych mikrobów zamieszkujących ludzkie jelita. To, co zaburza funkcjonowanie jelit to przede wszystkim żywność przetworzona, nadmiar cukru, soli i tłuszczu trans, więc tego warto unikać.
• Jedz białko. Spożycie protein na odpowiednim poziomie przyspiesza metabolizm, a także zmniejsza apetyt. Dzieje się tak, ponieważ białko obniża poziom hormonu głodu – greliny, jednocześnie pobudzając hormony zmniejszające apetyt.
• Zadbaj o nawodnienie. Niektóre badania wykazały, że woda może zwiększyć ilość energii spalanej w spoczynku, choć dowód ten nie jest bezdyskusyjny. Mimo wszystko nawodnienie organizmu ma kluczowe znaczenie dla jego prawidłowego funkcjonowania, w tym dla zachowania zdrowia całego układu pokarmowego z jelitami włącznie.
• Stosuj odpowiednie suplementy. Jeśli Twoja dieta jest niedoborowa albo w wyniku nieprawidłowości doszło u Ciebie do utraty lub niewłaściwego przyswajania składników mineralnych i witamin, rozważ odpowiednią suplementację. Najlepiej skonsultować swój przypadek z lekarzem lub/i dietetykiem, bowiem nieprawidłowe przyjmowanie suplementów diety, może prowadzić do zachwiania równowagi składników odżywczych. Niemniej jednak niedobory witamin i minerałów mogą mieć wpływ na metabolizm. Warto zwrócić uwagę w szczególności na witaminę D, B12, żelazo, cynk, magnez, selen i kwasy omega-3.
• Dbaj o rytm dobowy. Brak snu i odpoczynku może skutkować zwiększeniem poziomu hormonu stresu, ale może też obniżyć tempo przemiany materii. Zaleca się, aby sypiać około 8 godzin na dobę, dbać o ekspozycję na światło słoneczne w ciągu dnia, a wieczory przeznaczać na relaks i wyciszenie. Pamiętaj, że organizm potrzebuje czasu na regenerację, by pracować prawidłowo.

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.

Bibliografia:

1. Iwen KA, Schröder E, Brabant G. Thyroid Hormones and the Metabolic Syndrome. Eur Thyroid J 2013;2:83-92.
   Patrícia de Fátima dos Santos Teixeira et. al. The role of thyroid hormone in metabolism and metabolic syndrome. Therapeutic Advances in Endocrinology and Metabolism; 2020; Vol. 11: 1–33.
2. Kota SK, Meher LK, Krishna S, Modi K. Hypothyroidism in metabolic syndrome. Indian J Endocrinol Metab. 2012 Dec; 16(Suppl 2): S332–S333.
3. Khatiwada S et. al. Thyroid dysfunction in metabolic syndrome patients and its relationship with components of metabolic syndrome. Clinical Diabetes and Endocrinology; 2016; 2(3).
4. Mullur R, Liu Y, Brent GA. Thyroid Hormone Regulation of Metabolism. Physiol Rev. 2014 Apr; 94(2): 355–382.

Publikowane na blogu treści są opiniami niezależnych autorów – specjalistów w dziedzinie nauki i dietoterapii. Norsa Pharma Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za treści zawarte w publikacjach.