Niedoczynność tarczycy, a nadmierna masa ciała

Tarczyca jest gruczołem dokrewnym, produkującym trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę. Hormony te mają szerokie spektrum działania, wpływając na funkcjonowanie większości tkanek organizmu. Pełnią ogromną rolę w pracy układu sercowo-naczyniowego, nerwowego, oraz wpływają na metabolizm białek, tłuszczów, węglowodanów.

Niedoczynność tarczycy to choroba, która jest związana z niedoborem hormonów tarczycy (T3 i T4) w komórkach ustroju, prowadzącym do uogólnionego spowolnienia procesów metabolicznych i rozwoju obrzęku śródmiąższowego wskutek odkładania się w tkance podskórnej, mięśniach i w innych tkankach fibronektyny i hydrofilnych glikozaminoglikanów.

Gruczoł tarczycowy odpowiada za 30% wydatków energetycznych związanych ze spoczynkową przemianą materii. W wyniku niedoboru trójjodotyroniny i tyroksyny występują objawy takie jak np. brak energii, senność, przyrost masy ciała, słaba pamięć, niska temperatura ciała, sucha skóra, obrzęk podskórny (tzw. obrzęk śluzowaty) powodujący pogrubienie rysów twarzy, obrzęk powiek i rąk; suche, łamliwe i przerzedzone włosy, oraz brak koncentracji. Wysokie wartości TSH (hormon tyreotropowy), często występujące przy niedoczynności tarczycy, powiązane jest ze spowolnianiem metabolizmu i w rezultacie zwiększaniu się masy ciała.

Otyłość przy niedoczynności tarczycy

Niedoczynność gruczołu może nastąpić w wyniku uszkodzenia tarczycy (niedoczynność pierwotna) lub w wyniku dysfunkcji w osi HPA, podwzgórze – przysadka mózgowa (niedoczynność wtórna). Niedoczynność wtórna ma dwie postacie: przysadkową (deficyt wydzielania TSH) i podwzgórzową, tzw. trzeciorzędową (deficyt wydzielania TRH). Najczęściej przyczyną pierwotnej niedoczynności tarczycy jest choroba autoimmunologiczna– Hashimoto, gdzie układ odpornościowy produkuje przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty TPO) i tyreoglobulinie (anty TG), prowadząc do zapalenia tarczycy, zaniku komórek pęcherzykowych tarczycy i jej niedoczynności.

Nadmierna masa ciała, nadwaga lub otyłość często występuje u pacjentów z niedoczynnością tarczycy, a ryzyko to wzrasta wraz z wiekiem. Ze względu na to, dieta, będzie stanowiła istotny element wspomagający leczenie niedoczynności tarczycy. Ważne jest, by była indywidualnie dostosowana do pacjenta i brała pod uwagę współwystępowanie innych chorób, np. celiakii, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego itp. Wartość energetyczna diety powinna być na bieżąco kontrolowana wraz z aktywnością fizyczną oraz hormonoterapią. Spadek masy ciała będzie miał istotne znaczenie dla normalizacji poziomu hormonów we krwi. Niedoczynność tarczycy nie zawsze musi oznaczać tycie. Odpowiednia dieta i świadomość, co można jeść, a czego należy unikać przy tym schorzeniu, pozwala na utrzymanie właściwej masy ciała. Niestety wiele osób nie zwraca uwagi na dietę, a przyrost masy ciała tłumaczy niedoczynnością tarczycy, bez względu na to, czy jest ona wyrównana czy nie. Tak, występujący przy niedoborze hormonów tarczycowych wolniejszy metabolizm, skutkuje między innymi obniżoną podstawową przemianą materii – zatem zmniejsza się Twój wydatek energetyczny. Gdy Ty jesz ciągle tyle samo, może się to przyczynić do nabrania masy ciała. Towarzyszący podwyższony poziom kortyzolu, również może przyczyniać się do nadmiernego odkładania tkanki tłuszczowej. Często też przyrost masy związany jest z powstawaniem obrzęków uogólnionych. Zatrzymanie wody w organizmie przyczynia się w pierwszej kolejności do wzrostu masy ciała, a jest częstym problemem przy niedoczynności gruczołu.

Osłabienie, ospałość przekładają się nierzadko na obniżenie aktywności fizycznej. To z kolei również jest czynnikiem zwiększającym ryzyko tycia.

Odchudzanie przy Hashimoto

Regularne spożywanie posiłków oraz obserwacja tolerancji węglowodanowej (uprawianie sportu również ma tu istotny wpływ), pozwoli utrzymać stężenie glukozy we krwi na optymalnym poziomie, co sprzyja zwiększaniu termogenezy poposiłkowej i nie spowolni tempa procesów przemiany materii pojawiającego się jako mechanizm adaptacyjny organizmu w okresie niesystematycznego dostarczania posiłków. Przy niedoczynności tarczycy często współwystępuje zaburzenie gospodarki węglowodanowej oraz hipersinsulinemia, które również mogą utrudniać strategie redukcji tkanki tłuszczowej, bądź być przedwstępem cukrzycy typu 2, często związanej z nadwagą lub otyłością. Warto wspomnieć ponownie, że zapotrzebowanie kaloryczne osoby z niedoczynnością tarczycy spada. Należy jednak uważać na drastyczne obcięcie kalorii, szczególnie, gdy niedoczynność tarczycy pojawiła się po przewlekłych redukcjach energetycznych. Może to zaburzyć jeszcze bardziej metabolizm ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia niedożywienia białkowo-kalorycznego, które powiązane jest z gorszą pracą tarczycy. Białko uczestniczy jako substrat w syntezie hormonów tarczycy, korzystnie wpływa w przypadku obniżonej spoczynkowej przemiany materii u tych osób. Wzrost wartości TSH jest mechanizmem adaptacyjnym pojawiającym się jako odpowiedź na niedobór białka i energii w diecie. Może dojść wówczas też do wzmożonej produkcji kortyzolu, co wpływa na aktywność dejodynazy w wątrobie, czego konsekwencją jest redukcja poziomu T3 w surowicy krwi.
Osoby z niedoczynnością tarczycy powinny dbać zatem o podaż pełnowartościowego białka (uwaga weganie i wegetarianie przy łączeniu źródeł białka w posiłkach), węglowodanów o niskim ładunku glikemicznym oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Bardzo ważna jest odpowiednia suplementacja, która wpłynie pozytywnie na aktywność tarczycy; w tym głównie selenu, cynku, żelaza oraz witaminy D, które należą do grupy składników stanowiących tzw. kofaktory, czyli związki umoż­liwiające zachodzenie reakcji enzymatycznych w syntezie hormonów. Dbamy o dodatkową podaż kwasów omega-3 (EPA i DHA), korzystnie wpływającą również na współwystępującą nadwagą lub otyłość.

Dobrze prowadzona dieta, suplementacja i leczenie farmakologiczne, może uchronić osobę chorą na niedoczynność przed nadwagą, a także uregulowanie hormonów tarczycy wspomóc przy redukcji masy ciała. Pamiętajmy, że nadwaga, czy nieprawidłowa praca tarczycy jest nie tylko przyczyną zaburzeń hormonalnych, ale jednocześnie skutkiem innych zaburzeń występujących w organizmie, jak np. zubożała flora bakteryjna jelit, zaburzenia pracy wątroby, stosowanie głodówek i restrykcyjnych diet redukcyjnych (!) infekcje bakteryjne i grzybicze, problemy z gospodarką węglowodanową.

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.

Publikowane na blogu treści są opiniami niezależnych autorów – specjalistów w dziedzinie nauki i dietoterapii. Norsa Pharma Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za treści zawarte w publikacjach.