Synergie i antagonizmy, interakcje w preparatach witaminowo-mineralnych. Czyli o komponowaniu suplementu idealnego.

Niejednokrotnie na łamach tego bloga były poruszane zagadnienia uzupełniania niedoborów w diecie, suplementacji witamin i składników mineralnych dla poprawy zdrowia tarczycy. Ponieważ lista tych niedoborowych składników jest długa warto przy ich uzupełnianiu mieć na uwadze wzajemne interakcje pomiędzy poszczególnymi mikroelementami i witaminami.

Czym są synergie i antagonizmy w preparatach witaminowo-mineralnych? Jakie rodzaje interakcji mogą zachodzić? 

Tak jak pomiędzy składnikami odżywczymi, tak i pomiędzy witaminami a mikroelementami dochodzi do różnych interakcji, które mogą wpłynąć m. in. na ich wzajemną przyswajalność. Interakcje pomiędzy składnikami mogą być pozytywne, zwiększając wzajemną aktywność. Jednak niektóre witaminy lub pierwiastki działają antagonistycznie (przeciwstawnie) względem siebie. Ponadto ogromne znaczenie dla szybkości wchłaniania substancji, a także dla ilości, która ostatecznie będzie podlegała przemianom w organizmie ma forma chemiczna i środowisko, czyli nośnik na jakim związek będzie podawany. Odpowiednia kompozycja składników mineralnych i witamin zapewnia synergię ich działania, czyli zwiększa przyswajalność tych związków z przewodu pokarmowego i stopień ich wykorzystania przez organizm.

Najczęstsze zależności pomiędzy składnikami przyjmowanymi dla uzupełnienia niedoborów przy chorobie Hashimoto i niedoczynności tarczycy.

Witamina E a inne antyoksydanty

Ważną zależnością jest ta pomiędzy witaminą E a innymi antyoksydantami. Zagadnieniem tym kilka lat temu zajęli się niemieccy badacze. Celem ich analizy była ocena związku między spożyciem pięciu składników przeciwutleniających z suplementów i leków (witamina E, witamina C, karotenoidy, Se i Zn) a poziomem wysoce wrażliwego białka C-reaktywnego (hs-CRP ) w populacji ogólnej. Badaniem objęto 2924 uczestników, wśród których stwierdzono, że regularne przyjmowanie któregokolwiek z pięciu badanych antyoksydantów per se nie było związane ze zmianą poziomu hs-CRP. Wyniki pokazują istotną statystycznie różnicę w redukcji poziomu hs-CRP u osób przyjmujących witaminę E z co najmniej jednym dowolnym przeciwutleniaczem w porównaniu do tych, którzy przyjmowali samą witaminę E w normalnej dawce.

WItamina B12 z selenem

Inną korzystną interakcję wykazuje witamina B12 z selenem. Potwierdza to badanie, którego celem było ustalenie, czy niskie stężenia selenu w surowicy są związane z niedokrwistością u starszych kobiet. Spośród 632 kobiet w wieku 70–79 lat 14,1% kobiet miało anemię (stężenie hemoglobiny <120 g/l). Częstość występowania anemii wśród kobiet w najniższym do najwyższego kwartylu selenu w surowicy wynosiła odpowiednio 22,4%, 14,6%, 11,9% i 6,6% (p <0,0001). Autorzy doszli do wniosku, że niski poziom selenu w surowicy jest niezależnie związany z niedokrwistością u starszych kobiet.

Magnez z witaminą B6

Powszechnie wiadome jest, że połączenie magnezu z witaminą B6 wpływa korzystnie na układ nerwowy. Zarówno magnez, jak i witamina B6 wpływają na pracę układu nerwowego oraz redukcję stresu, co potwierdza kilka badań. W 8-tygodniowym, randomizowanym badaniu oceniano wpływ magnezu i witaminy B6 suplementowanych łącznie lub pojedynczo na stres w populacji zestresowanej z niską magnezemią. Po 8 tygodniach leczenia zmniejszenie stresu w skali DASS (skala depresji, lęku i stresu) prezentowało się następująco: połączenie magnez – witamina B6, 44,9%; sam magnez 42,4%. Te dane kliniczne potwierdzają stosowanie suplementacji Mg w celu zmniejszenia stresu u dorosłych zestresowanych z niskim stężeniem magnezu w surowicy. U osób z silnym lub wyjątkowo silnym stresem z niskim stężeniem magnezu w surowicy kombinacja Mg – witamina B6 zapewniła o 24% większą redukcję stresu niż sam Mg po 8 tygodniach.

Witamina D z witaminą K2-MK7

Znanym połączeniem stosowanych w preparatach witaminowych jest witamina D z witaminą K2-MK7. Rosnąca liczba randomizowanych kontrolowanych badań wykazała wpływ łączonej suplementacji witaminami D i K na osteoporozę pomenopauzalną. Celem jednego badania było sprawdzenie efektu terapeutycznego łącznego stosowania witamin K2 i D3 na gęstość mineralną kości kręgowej u kobiet po menopauzie z osteopenią i osteoporozą. Do badania włączono 172 kobiety o gęstości mineralnej kości kręgowej 0,98 g / cm2 (osteopenia i osteoporoza). Pacjentów podzielono losowo na cztery grupy (każda po 43 osoby, grupa leczona witaminą K2, witaminą D3, grupa przyjmująca terapię skojarzoną witaminą K2 i D3 i grupa kontrolna – otrzymująca samą dietę) i leczono odpowiednimi środkami przez 2 lata. Gęstość mineralna kości była mierzona przed terapią i po 6, 12, 18 i 24 miesiącach leczenia. Leczenie skojarzone witaminami K2 i D3 przez 24 miesiące znacznie zwiększyło gęstość mineralną kości (4,9277,89%), podczas gdy sama witamina K2 zwiększyła ją tylko o 0,1355,44%.

Działania antagonistyczne

Żelazo i cynk

Jednym z przykładów antagonistycznego działania składników jest działanie żelaza i cynku. Mikroelementy te konkurują ze sobą co zmniejsza ich biodostępność gdy są podawane równocześnie. Wiedzę na ten temat zebrała EFSA (Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa Żywności), w opublikowanej Opinii naukowej na temat referencyjnych wartości żywieniowych żelaza. Przedstawiono tam opinię, że metale śladowe wpływają wzajemnie na swoje wchłanianie. Zasugerowano, że wspólną ścieżkę wychwytu tych ważnych mikroelementów stanowi transporter metali dwuwartościowych (DMT1), zlokalizowany w błonie komórkowej powierzchni jelitowej dojrzałych enterocytów.

Dokładniej mechanizm rywalizacji w błonie śluzowej jelit, pod względem wchłaniania tych składników został przeanalizowany w badaniu z wykorzystaniem modeli komórek Caco-2 ludzkich enterocytów – komórek jelita cienkiego. Autorzy badania wykazali, że może istnieć wspólny szlak wychwytu cynku i żelaza zlokalizowany w błonie szczytowej komórek Caco-2 TC7 i transporter ten różni się od DMT1. Uzasadnione jest to faktem, że w przeciwieństwie do żelaza, pobieranie cynku przez błonę szczytową komórek Caco2 TC7 nie jest zależne od pH ani potencjału błony komórkowej.

Selen i cynk

Kolejne dwa pierwiastki, które przy połączeniu w jednym preparacie mogłyby dawać niekorzystny efekt to selen i cynk. Zagadnienie to opisali polscy badacze z Łódzkiego Uniwersytetu Medycznego. Oceniali oni wpływ 90-cio dniowej suplementacji glukonianem cynku (Zn) i związkami selenu, w tym selenometioniny (SeMet) i seleninu sodu (Se). Grupy badane były podzielone na te otrzymujące tylko cynk, tylko selenian sodu, tylko selenometioninę, cynk łącznie z selenometioniną i cynk z selenianem sodu. O ile na zawartość cynku we krwi nie miała wpływu podaż selenu, odwrotna zależność była już znacząca. Wyraźne wzrosty stężenia selenu we krwi w porównaniu do kontroli odnotowano tylko w grupach otrzymujących sam selen.

Interakcje składników mineralnych i witaminowych z lekami

Składniki preparatów multiwitaminowych mogą ponadto wchodzić w interakcje ze stale przyjmowanymi lekami. Ma to istotne znaczenie u pacjentów z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto, którzy w zdecydowanej większości każdy dzień zaczynają od przyjęcia dawki lewotyroksyny (LT4) – syntetycznego hormonu tarczycy.

Lewotyroksyna może wchodzić w interakcje z takimi składnikami suplementów diety jak preparaty żelaza czy chrom.

Preparaty żelaza

W literaturze opisano przypadki interakcji między siarczanem żelaza i LT4.

Interakcja między LT4 a żelazem została opisana w badaniu z udziałem 14 pacjentów przyjmujących stałą dawkę LT4, do której dodano siarczan żelaza (300 mg). Oba preparaty przyjmowano jednocześnie przez 12 tygodni. Zanotowano wzrost średniej wartości TSH z 1,6 mIU/l do 5,4 mIU/l. Ponadto w warunkach in vitro wykazano adsorpcję LT4 na żelazie. Zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego LT4 należy ją podawać 2 godziny przed podaniem preparatów zawierających żelazo. Istnieją jednak doniesienia, że przerwa ta może być niewystarczająca i w pełni bezpieczny odstęp może wynosić nawet 4 godziny.

Chrom

Interakcję między LT4 a chromem udokumentowano u 7 zdrowych osób, które przyjęły pojedynczą dawkę LT4 (1 g) jednocześnie z pikolinianem chromu. Mechanizm interakcji jest nieznany, ale podejrzewa się, że jest to tworzenie nierozpuszczalnego kompleksu w przewodzie pokarmowym.

Podsumowanie

Jak widać możliwych interakcji składników w preparatach multiwitaminowych powodujących zmianę biodostępności lub zwiększenie/zmniejszenie skuteczności jest bardzo wiele. Przy komponowaniu suplementacji warto mieć to na uwadze tak by unikać, a przynajmniej w miarę możliwości ograniczyć występowanie antagonizmów, a wspierać działanie synergistyczne.

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.