Tarczyca a psychika

Ludzkie ciało to złożona maszyneria tkanek i organów, których działanie jest znacznie bardziej skomplikowane niż mogłoby się wydawać. Wszystkie elementy organizmu są ze sobą ściśle połączone, a całością zarządza mózg – centrum układu nerwowego. Nie jest więc zaskakujące, że istnieje powiązanie między tarczycą a psychiką.

Rola tarczycy 

Gruczoł tarczycy to część układu hormonalnego, który pełni szereg różnorodnych funkcji w ludzkim organizmie. Odpowiada między innymi za kontrolę metabolizmu, wpływając na utratę lub przyrost masy ciała. Tarczyca oddziałuje też na temperaturę ciała, szybkość pracy serca czy cykl menstruacyjny u kobiet. Hormony, które wytwarza tarczyca mają również znaczenie dla układu nerwowego. Ich nieprawidłowe stężenie może mieć wpływ na poziom energii, równowagę emocjonalną czy zaburzenia poznawcze. W niektórych przypadkach nierównowaga hormonów tarczycy może przyczyniać się do depresji lub innych rodzajów chorób psychicznych.

Metabolizm hormonów tarczycy w mózgu to złożony proces. Jeśli na którymkolwiek z etapów dojdzie do nieprawidłowości, może mieć wpływ na zdolność tarczycy do przekazywania sygnałów mózgowi. Działanie gruczołu tarczowego regulowane jest przez podwzgórze i przysadkę mózgową znajdującą się w mózgu, tworząc oś podwzgórze – przysadka – tarczyca. Podwzgórze uwalnia hormon tyreoliberynę (TRH) pobudzający przedni płat przysadki mózgowej do wydzielania innego hormonu, hormonu tyreotropowego (TSH). Tyreotropina (TSH) kolejno stymuluje uwalnianie hormonów tarczycy – trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Oś podwzgórze – przysadka – tarczyca działa na zasadzie tak zwanego sprzężenia zwrotnego ujemnego. Hormon z podwzgórza stymuluje działanie przysadki, co pobudza uwalnianie hormonów tarczycy. Wraz ze wzrostem stężenia hormonów tarczycy we krwi, hamują one TSH i TRH, prowadząc do zahamowania komórek gruczołu tarczowego. Później, gdy poziom hormonu tarczycy we krwi słabnie, negatywny sygnał sprzężenia zwrotnego zanika i system ponownie się uruchamia.

Możliwe zaburzenia tarczycy

Zmiany stężenia TSH w surowicy krwi to najczęstszy wskaźnik nieprawidłowej pracy tarczycy. Gdy gruczoł tarczowy jest nadaktywny i wytwarza zbyt dużo hormonów dochodzi do nadczynności tarczycy. Zwykle objawia się to wzrostem pracy serca, rozdrażnieniem, zwiększoną potliwością i ubytkiem masy ciała. Niedoczynność tarczycy natomiast występuje w przypadku, gdy gruczoł ten nie jest w stanie wytwarzać wystarczającej ilości hormonów. Powoduje to spowolnienie metabolizmu, zmęczenie, ospałość, uczucie zimna czy wzrost masy ciała. Innymi zaburzeniami tarczycy są wole, czyli powiększenie gruczołu, zwykle wywołane niedoczynnością tarczycy spowodowaną niedoborem jodu w diecie. Możliwe jest również wystąpienie guzków na tarczycy, są to zmiany o łagodnym lub złośliwym charakterze. Kolejną grupą zaburzeń gruczołu tarczowego są choroby autoimmunologiczne, jak choroba Hashimoto lub Gravesa-Basedowa. W tych przypadkach układ odpornościowy atakuje własne tkanki powodując przewlekły stan zapalny w organizmie.

Objawy psychiczne w zaburzeniach pracy tarczycy

Obecnie powszechnie wiadomo, że zaburzenia czynności tarczycy mogą znacząco wpływać na stan psychiczny, w tym emocjonalność i funkcje poznawcze.

Zarówno nadmiar, jak i niedobór hormonów tarczycy mogą powodować zaburzenia nastroju, wywołując:

• depresję,
• lęk,
• drażliwość,
• labilność emocjonalną,
• zaburzenia koncentracji,
• bezsenność,
• obniżenie libido.

W przypadku niedoczynności tarczycy bardzo często dochodzi do: obniżenia popędu seksualnego, nadmiernej senności, osłabienia pamięci i upośledzenia koncentracji. Z kolei u osób z nadczynnością tarczycy powszechnymi objawami neuropsychiatrycznymi są rozdrażnienie, bezsenność czy niepokój ruchowy. W obu przypadkach niejednokrotnie pacjenci skarżą się na objawy takie jak depresja, przewlekłe zmęczenie, redukcja zainteresowań i zaburzenia poznawcze.

Współwystępowanie zaburzeń

Mimo podobieństwa objawów, choroby tarczycy mogą występować równocześnie z zaburzeniami pochodzenia psychogennego. Oznacza to, że nie u każdej osoby cierpiącej na zaburzenia tarczycy, która źle czuje się psychicznie, to gruczoł tarczowy jest jedynym winowajcą takiego stanu. W przypadku braku poprawy, mimo hormonalnego ustabilizowania tarczycy, konieczne jest poszerzenie diagnostyki o możliwe współwystępowanie zaburzeń psychicznych.

Z drugiej strony dobrze, gdy pacjenci zgłaszający się do lekarza z objawami podobnymi do depresji lub zaburzeń afektywnych są również diagnozowani pod kątem nieprawidłowości funkcjonowania tarczycy. W każdym razie, dokładna diagnostyka jest kluczowa w podjęciu odpowiedniej interwencji w celu poprawy stanu zdrowia oraz jakości życia.

Wsparcie w leczeniu tarczycy

Zaburzenia tarczycy mogą powodować wiele nieswoistych, pozornie niepołączonych ze sobą objawów. Z tego względu niekiedy ciężko jest wykluczyć lub potwierdzić współwystępowanie zaburzeń psychicznych, takich jak depresja. Stwarza to konieczność całościowego spojrzenia na wszelkie objawy i dążenie do poprawy stanu nie tylko fizycznego, ale i psychicznego, które są ze sobą nierozerwalne. Kwestia wpływu psychiki na ogólne zdrowie jest w ostatnich latach coraz dokładniej badana.

Stres, który jesteśmy w stanie wywołać lub nie poprzez jakość naszych myśli i emocji, nie jest tu bez znaczenia. Powszechnie wiadomo, że długotrwałe podwyższenie w organizmie tzw. hormonów stresu ma wpływ na układ nerwowy i odpornościowy, które to połączone są z układem hormonalnym. Dlatego też oprócz leczenia chorób tarczycy, co zmniejsza objawy spowodowane niedoczynnością, nadczynnością lub stanem zapalnym, należy skupić się również na profilaktyce zdrowia psychicznego, a w przypadku współwystępowania silnych zaburzeń, leczeniu psychiatrycznym.

Zbilansowana dieta, oparta na zasadach diety przeciwzapalnej z uwzględnieniem uzupełnienia suplementacyjnego powstałych niedoborów to podstawa profilaktyki nie tylko zdrowia tarczycy, ale i dobrego samopoczucia. Ponadto nie można zapomnieć o umiarkowanej aktywności fizycznej, która jest doskonałym sposobem na redukcję nadmiaru stresu. Także odpowiednia ilość snu i odpoczynek mają korzystny wpływ na układ nerwowy i hormonalny.

Dodatkowo można wesprzeć się o techniki radzenia sobie ze stresem, jak relaksacja, medytacje uważności czy rozwijanie inteligencji emocjonalnej. Nie bez znaczenia jest również wsparcie społeczne, czy to wśród bliskich, czy w gabinecie psychoterapeutycznym. Decyzja o rozpoczęciu terapii bywa trudna, jednak jest to niesłychana okazja do poznania samego siebie i wypracowania własnych technik radzenia sobie z problemami. Warto pokonać często towarzyszący temu wstyd i ograniczające przekonania, by odważyć się prosić o pomoc. Jest to zdecydowanie oznaką siły, a nie słabości.

Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że psychosomatycznie problemy z tarczyca są związane z emocjonalnym konfliktem względem czasu. W przypadku nadczynności tarczycy mamy poczucie, że chcemy przyspieszyć siebie, a w przypadku niedoczynności zatrzymać czas. Często więc osoby, które chorują na zaburzenia tarczycy są w ciągłym pędzie i nie znajdują chwili dla siebie lub na odpoczynek. Jeśli czujesz, że może to także dotyczyć Ciebie, zwolnij i zastanów się, czy nie wymagasz od siebie zbyt wiele.

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.

1. Broniarczyk-Czarniak M.; Zaburzenia psychiczne współistniejące z chorobą Hashimoto — przegląd piśmiennictwa; Varia Medica 2018.
2. Migdal A.L. Hennessey J. V.; Psychiatric disorders and thyroid disease; Endocrine Secrets (Sixth Edition); 2013. https://clinicalgate.com/psychiatric-disorders-and-thyroid-disease/
3. Bauer M., Goetz T., Glenn T, Whybrow P.C.; The thyroid-brain interaction in thyroid disorders and mood disorders; Journal of Neuroendocrinology; 2008 Oct;20(10):1101-14.
4. Hage M.P., Azar S.T.; The Link between Thyroid Function and Depression; Journal of Thyroid Research 2012. https://www.hindawi.com/journals/jtr/2012/590648/
5. Bauer M., Heinz A., Whybrow P.C.; Thyroid hormones, serotonin and mood: of synergy and significance in the adult brain. Molecular Psychiatry volume 7, pages 140–156 (2002). https://www.nature.com/articles/4000963
6. Fava G.A., Sonino N.; Psychosomatic Medicine: Emerging Trends and Perspectives. Psychotheraphy and Psychosomatics, 2000;69:184–197