W jaki sposób rozwija się choroba Hashimoto? Etapy rozwoju choroby i objawy

Choroba Hashimoto (HT, Hashimoto’s thyroiditis), inaczej przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy typu Hashimoto to jednostka o autoimmunologicznym podłożu, determinowana zaburzoną pracą układu odpornościowego. Etiologia choroby nadal nie jest do końca poznana. Wiadomo, że w jej przebiegu dochodzi do akumulacji autoreaktywnych komórek limfocytarnych (odpornościowych), które naciekają tkankę tarczycy, a także do utraty immunologicznej tolerancji, która skutkuje atakiem przeciwciał na własne komórki i tkanki. Prowadzi to do stopniowego niszczenia gruczołu tarczowego i rozwoju niedoczynności tarczycy. Choroba Hashimoto jest obecnie najczęściej występującą chorobą endokrynną oraz najbardziej rozpowszechnioną chorobą autoimmunologiczną. Na jej rozwój znacznie bardziej narażone są kobiety, a także osoby w wieku 45-65 lat.

Przebieg choroby Hashimoto

W przebiegu choroby Hashimoto dochodzi do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu komórek odpornościowych, a dokładniej w ich zdolności rozróżniania własnych antygenów (substancji, które pobudzają układ odpornościowy organizmu, w którym się znajdują, do produkcji przeciwciał; mogą to być białka, węglowodany, tłuszcze, kwasy nukleinowe) od tych obcych i nadmiernej stymulacji oraz odpowiedzi układu odpornościowego. Zanika immunologiczna tolerancja naszego własnego układu odpornościowego, a w jej miejsce produkowana jest duża ilość komórek o działaniu prozapalnym, które w dalszym etapie choroby prowadzą do destrukcji tyreocytów, czyli komórek tarczycowych. Co więcej, w pewnym momencie rozpoczyna się także proces produkcji autoreaktywnych komórek skierowanych przeciwko tkance tarczycowej – anty-TG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie) oraz anty-TPO (przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej), białek kluczowych w regulacji syntezy hormonów tarczycy. Wskutek tego hormony tarczycy, tyroksyna (T4) oraz trójjodotyronina (fT3) nie mogą być produkowane w odpowiednich ilościach dochodzi do rozwoju niedoczynności tarczycy, a wraz z nią pojawienia się licznych objawów, znacznie obniżających jakość życia (choć choroba ta potrafi przez wiele lat pozostać bezobjawowa i trudna do rozpoznania).

Rozpoznanie choroby Hashimoto

Aby rozpoznać chorobę Hashimoto, niezbędne są zarówno badania laboratoryjne jak i badania obrazowe oraz dokładny wywiad lekarski. W wynikach badań obserwuje się:

• Podwyższone miano przeciwciał anty-TPO i/lub anty-TG (choć nie są one niezbędne do rozwoju choroby Hashimoto),
• Zmiany w obrazie tarczycy: hipoechogeniczny miąższ gruczołu tarczowego w badaniu ultrasonograficznym (USG),
• Czasem podwyższone miano przeciwciał przeciwko receptorowi TSH (u <10% pacjentów z chorobą Hashimoto),
• Podwyższony poziom hormonu tyreotropowego (TSH),
• Obniżony poziom wolnej tyroksyny (fT4) oraz wolnej trijodotyroniny (fT3).

Czynniki rozwoju choroby Hashimoto

Przypuszcza się, że za rozwój choroby Hashimoto odpowiedzialna jest interakcja czynników genetycznych, środowiskowych (w tym także żywieniowych), oraz epigenetycznych. Nie bez znaczenia pozostaje również współwystępowanie innych chorób o podłożu autoimmunizacyjnym jak celiakia, czy cukrzyca typu 1.

Do czynników środowiskowych zaliczamy m.in.:

• Nadmierne spożycie jodu,
• Niedobór witaminy D,
• Niedobór selenu w diecie,
• Infekcje,
• Stosowane leki (naświetlanie, terapie litem).

Etapy rozwoju choroby Hashimoto

Patogeneza choroby Hashimoto jest ściśle powiązana z zaburzeniem równowagi autoimmunologicznej tarczycy i dalej z występowaniem autoprzeciwciał ze znaczących rozlanym naciekiem limfocytarnym (limfocytów B i limfocytów T) w tkance tarczycy. Na skutek różnych czynników wspomnianych powyżej dochodzi do patologicznych procesów odpornościowych, takich jak pojawienie się autoantygenów, akumulacji komórek prezentujących antygen (APC, antigen presenting cell), aktywacji limfocytów pomocniczych Th w tarczycy oraz zaburzeń w funkcjonowaniu limfocytów T regulatorowych, reakcji limfocytów na zaprezentowane autoantygeny i wzrostu produkcji oraz aktywacji cytokin prozapalnych, nacieków limfocytów oraz makrofagów, spadku wydzielania cytokin przeciwzapalnych, warunkujących immunotolerancję,  pojawieniu się przeciwciał anty-TPO i/lub anty-TG, destrukcji komórek pęcherzykowych tarczycy, czy wzmożonej proliferacji tkanki włóknistej tarczycy. U wielu pacjentów dochodzi do powiększenia gruczołu tarczowego i wytworzenia się wola tarczycowego, w którym nierzadko obrazuje się zmiany o charakterze ogniskowym w postaci guzków.Na skutek zmniejszenia aktywności TPO, dochodzi do stopniowego upośledzenia pracy tarczycy, zaburzenia biosyntezy hormonów tarczycy i ich wydzielania,  a więc do obniżenia stężenia hormonów tarczycy we krwi, co pobudza wyższe piętra osi tarczycowej i powoduje zwiększone wydzielanie tyreoliberyny (TRH) oraz tyreotropiny (TSH), co obserwuje się w wynikach badań laboratoryjnych prowadzonych w celu rozpoznania niedoczynności tarczycy.

W rozwoju choroby Hashimoto możemy wyodrębnić 5 głównych etapów.

1 etap rozwoju choroby Hashimoto: PREDYSPOZYCJE GENETYCZNE

Na tym etapie pacjent ma genetyczne predyspozycje do rozwoju choroby Hashimoto, niemniej nie został narażony na czynniki epigenetyczne, niezbędne do jej rozwoju. Jego TSH, fT4 i fT3 pozostaje w normie, w organizmie nie ma obecnych przeciwciał przeciwtarczycowych, nie ma też zmian w miąższu tarczycy.

2 etap rozwoju choroby Hashimoto: Infiltracja komórek immunologicznych tarczycy

U pacjenta można zauważyć lekko podniesione poziomy przeciwciał przeciwtarczycowych aTPO i/lub aTG. Niemniej, nie muszą się one pojawić u każdej osoby z chorobą Hashimoto – tacy pacjenci zaliczani są do grupy osób z seronegatywną chorobą Hashimoto. TSH, fT4 i fT3 nadal pozostają w normie i taki stan może utrzymywać się nawet kilka dekad, w trakcie których dochodzi do powolnej destrukcji tkanki tarczycy. Pacjent może doświadczać objawów takich jak niepokój, zmęczenie, poronienie/niepłodność, wahania nastroju, nadwaga lub utrata wagi. Na tym etapie dochodzi również do upośledzenia funkcji ścian jelit.

3 etap rozwoju choroby Hashimoto: Subkliniczna niedoczynność tarczycy

Na tym etapie dochodzi do podwyższenia poziomu TSH (3-10mU/L), a fT4 i fT3 pozostają w zakresie norm referencyjnych. Poziom przeciwciał może ulec podwyższeniu w stosunku do tego, co było na początku. W tym momencie część lekarzy decyduje się na wdrożenie leczenia, a inni rekomendują pacjentom poczekać i wprowadzić zmiany w stylu życia, które na tym etapie są krytycznym elementem terapii, aby poprawić samopoczucie pacjenta i nie dopuścić do dalszych negatywnych zmian.

4 etap rozwoju choroby Hashimoto: Jawna niedoczynność tarczycy

Dochodzi do jawnej niewydolności pracy gruczołu tarczowego. Zostaje on niszczony do takiego stopnia, że nie jest już w stanie wytwarzać własnych hormonów. TSH pacjenta jest podwyższone, natomiast fT4 i fT3 znacznie obniżone. Przeciwciała aTPO i aTG mogą jeszcze ulec podwyższeniu. Często właśnie na tym etapie pacjent trafia do lekarza i zostaje mu postawiona diagnoza, ponieważ dopiero tutaj zaczyna doświadczać wielu objawów niedoczynnego gruczołu. Na tym etapie wprowadzane jest też leczenie farmakologiczne. Niezbędne jest także odnalezienie przyczyny problemu oraz zmiana stylu życia.

5 etap rozwoju choroby Hashimoto: Progresja do innych zaburzeń autoimmunologicznych

Rozwój choroby Hashimoto predysponuje pacjenta do pojawienia się innych chorób o podłożu autoimmunologicznym, jak celiakia, łuszczyca, toczeń, stwardnienie rozsiane i wiele innych, ponieważ dochodzi do progresji odpowiedzi autoimmunologicznej organizmu, na skutek nierównowagi w działaniu układu odpornościowego. Taki niestabilny układ odpornościowy może „zaatakować” w przyszłości inne gruczoły i tkanki w ciele.

Objawy choroby Hashimoto i niedoczynności tarczycy

Na skutek niedoboru hormonów tarczycy, trijodotyroniny oraz tyroksyny pojawiają się liczne objawy niedoczynności tarczycy. Objawy kliniczne są liczne, bardzo zróżnicowane i niespecyficzne, ze względu na bardzo szerokie spektrum działania hormonów tarczycy na organizm człowieka. Układy, których praca uzależniona jest od właściwego stężenia fT4 i fT3 we krwi są m.in. układ sercowo-naczyniowy, układ moczowy, układ rozrodczy, układ pokarmowy, czy układ nerwowy. Najbardziej powszechne objawy choroby to:

• osłabienie,
• przewlekłe przemęczenie,
• problemy ze snem,
• zmiany emocjonalne,
• nadmierne pocenie,
• obrzęki twarzy, dłoni i stóp,
• uczucie zimna,
• wzrost masy ciała,
• zaparcia,
• obfite miesiączkowanie u kobiet,
• suchość i szorstkość skóry,
• kruchość i łamliwość paznokci,
• wypadanie włosó

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.

Podsumowanie

Choroba Hashimoto to autoimmunologiczne schorzenie, które znacząco wpływa na pracę tarczycy. W jego przebiegu układ odpornościowy traktuje gruczoł tarczowy jako „obcego” i zaczyna go atakować, prowadząc do jego zniszczenia. Choroba ta może postępować wiele lat, nie dając żadnych niepokojących objawów i ujawnić się dopiero wtedy, kiedy niezbędne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego na skutek znacznego upośledzenia gruczołu tarczowego. Dlatego niezbędna jest profilaktyka i regularne badania tarczycy, takie jak oznaczanie poziomu TSH, fT4, fT3 oraz przeciwciał aTPO i aTG, jak również okresowe badanie USG tarczycy, w szczególności, jeżeli w rodzinie występują choroby o podłożu autoimmunologicznym.

Bibliografia

1. Luty, Justyna, i Ewa Bryl. „Choroba Hashimoto : aspekt genetyczny i środowiskowy”. Forum Medycyny Rodzinnej 11.1 (2017): 1–6. Print. Forum Medycyny Rodzinnej
2. Lachowicz, K., Stachoń, M., Pałkowska-Goździk, E., & Lange, E. (2019). Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto. Kosmos, 68(2), 201–214. http://doi.org/10.36921/kos.2019_2545
3. Weetman, A.P. An update on the pathogenesis of Hashimoto’s thyroiditis. J Endocrinol Invest 44, 883–890 (2021). https://doi.org/10.1007/s40618-020-01477-1
4. Ralli, Massimo; Angeletti, Diletta; Fiore, Marco; D’Aguanno, Vittorio; Lambiase, Alessandro; Artico, Marco; de Vincentiis, Marco; Greco, Antonio (2020). Hashimoto’s thyroiditis: An update on pathogenic mechanisms, diagnostic protocols, therapeutic strategies, and potential malignant transformation. Autoimmunity Reviews, (), 102649–. doi:10.1016/j.autrev.2020.102649
5. Ragusa F, Fallahi P, Elia G, Gonnella D, Paparo SR, Giusti C, Churilov LP, Ferrari SM, Antonelli A. Hashimotos’ thyroiditis: Epidemiology, pathogenesis, clinic and therapy. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2019 Dec;33(6):101367. doi: 10.1016/j.beem.2019.101367
6. https://thyroidpharmacist.com/articles/5-stages-hashimotos-thyroiditis/ dostęp 9.08.2022

Publikowane na blogu treści są opiniami niezależnych autorów – specjalistów w dziedzinie nauki i dietoterapii. Norsa Pharma Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za treści zawarte w publikacjach.