Wpływ Hashimoto i niedoczynności tarczycy na płodność. Czy dietoterapia może pomóc w leczeniu niepłodności?

Niezdiagnozowana lub nieleczona niedoczynność tarczycy może utrudniać zajście w ciążę, prowadząc do zaburzeń płodności, a nawet niepłodności. Niestety niedoczynność tarczycy dotyka coraz więcej osób, wraz ze współistniejącym zapaleniem tarczycy – Hashimoto. Choroby tarczycy należą do najczęściej występujących schorzeń gruczołów dokrewnych, które mogą wpływać na układ rozrodczy zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Mogą skutkować zaburzeniami czynności jajników, brakiem owulacji, nieregularnymi miesiączkami, obniżoną jakością nasienia oraz większym odsetkiem poronień. Jak wyciszyć chorobę i zajść w ciążę?

W przypadku choroby Hashimoto praca tarczycy i układu odpornościowego jest zależna od uzupełnienia stałego zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze. Co ciekawe, zarówno na prawidłową pracę układu rozrodczego, czy tarczycy, a nawet układu immunologicznego, mogą mieć wpływ w dużej mierze te same pierwiastki, czy witaminy, zatem dodatkowa suplementacja jest to strategia warta rozważenia, dla wsparcia wszystkich tych układów.

Według szacunków problem niepłodności dotyczy od 10 do 16% osób w wieku rozrodczym i ma tendencję wzrostową – za jeden z głównych przyczyn podaje się bezowulacyjny cykl u kobiet. Około 22% społeczeństwa polskiego choruje lub chorowało na schorzenia gruczołu tarczowego, w tym 10-krotnie częściej problem dotyka kobiety. Ze względu na dość niespecyficzne objawy hipotyreozy, czy „po cichu” rozwijające się latami choroby Hashimoto, szacuje się, że nawet 50% osób nie ma wiedzy o postępującym u nich zaburzeniu czynności narządu. Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne (PTE) zaleca diagnostykę zaburzeń czynności tarczycy u wszystkich kobiet starających się o dziecko i będących w ciąży.

Definicja niepłodności i bezpłodności

Zanim przejdziemy do głównego tematu artykułu, początkowo warto zdefiniować dwa stosowane pojęcia: niepłodności oraz bezpłodności (niekiedy, używane zamiennie, co jest błędem). Niepłodność jest to niemożność zajścia w ciążę przez okres 12. miesięcy, mimo regularnych stosunków płciowych (2–4 razy w tygodniu), bez stosowania metod antykoncepcyjnych. Różnicuje ją od bezpłodności fakt, że może być stanem odwracalnym, przykładowo na skutek zmian stylu życia, żywienia, podjętego leczenia, uzupełnienia niedoborów odżywczych, tym samym przywrócenia homeostazy hormonalnej. Bezpłodność natomiast definiuje się jako trwałą niezdolność do urodzenia potomstwa, która nie podlega leczeniu. Może mieć różne przyczyny – po stronie obu płci; zarówno mogą tu wpływać czynniki genetyczne, jak i czynnościowe narządów.

Najczęstsze przyczyny niepłodności

Przyczyny zaburzeń niepłodności występują zarówno po stronie kobiet jak i mężczyzn, w podobnym szacunku po ok. 40%. U mężczyzn – najczęściej związane są z nieprawidłowymi parametrami nasienia (nieodpowiednia ruchliwość lub zbyt mała liczba plemników), rzadziej chorobami jąder, przebytymi zabiegami czy infekcjami dróg moczowo-płciowych.

Nierzadko zdarza się, że przyczyny niepłodności leżą po stronie obojga partnerów jednocześnie.

U kobiet najczęstszym problemem są zaburzenia hormonalne, w tym choroby tarczycy. Najczęściej towarzyszą im:

– zaburzenia owulacji,

– PCOS, jest podawane jako najczęstsza przyczyna zaburzeń płodności u kobiet w wieku rozrodczym,

– nadwaga (ryzyko niepłodności u ok. 32%), najczęściej spowodowana jest zaburzeniami hormonalnymi polegającymi na obniżeniu wydzielania FSH, LH oraz zmniejszeniu wydzielania progesteronu przez ciałko żółte,

– niedowaga i niedożywienie,

– zaburzona gospodarka hormonalna na skutek niewłaściwego stylu życia, w tym nieregularny sen, zaburzony rytm dobowy i nieodpowiednia dieta. Udowodniono, że styl życia związany jest z 69% niższym ryzykiem niepłodności w wyniku zaburzeń owulacji,

– niedobory odżywcze (w tym najważniejsze: cynk, witamina D, witamina E, witaminy z grupy B, jod)

– stany zapalne,

– wspomniane zaburzenia tyreologiczne (niedoczynność i nadczynność tarczycy),

– stres,

– zanieczyszczenie środowiska (tzw. dysruptory endokrynnie- jeden z czynników wpływający na pracę układów hormonalnych) (link do artykułu)

– insulinooporność

– endometrioza– szacuje się u 20-50% kobiet z niepłodnością; jest to stan, w którym komórki błony śluzowej macicy (endometrium) niefizjologicznie osadzają się w innych narządach.

Obserwuje się, że znacznie częściej na endometriozę chorują kobiety, u których są zdiagnozowane inne choroby autoimmunologiczne (tj. choroba Hashimoto, łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów)

– hiperprolaktynemia, często współwystępująca przy niedoczynności tarczycy, a wpływająca często na zanik owulacji.

Zaburzenia hormonalne oraz brak owulacji

Niepłodność często związana jest z nieprawidłowymi reakcjami już w podwzgórzu i przysadce mózgowej. To w podwzgórzu uwalniany jest neurohormon gonadoliberyna (GnRH), który stymuluje przysadkę do wydzielania hormonu folikulotropowego (FSH) lub hormonu luteinizującego (LH). FSH odpowiada za rozwój pęcherzyka jajnikowego. LH podtrzymuje produkcję progesteronu i estrogenów przez ciałko żółte (będące efektem przekształceń pęcherzyka jajnikowego).

Do procesu owulacji potrzebna jest odpowiednia proporcja FSH i LH.

Najczęściej przy cyklach bezowulacyjnych mamy do czynienia z zaburzeniami rytmu cykli miesiączkowych:

– oligomenorrhoea – rzadkie miesiączki (długość cyklu >35 dni)

– polimenorrhoea – częste miesiączki (długość cyklu < 21 dni)

– amennorrhea – wtórny brak miesiączki przez okres dłuższy niż 3 miesiące (lub pierwotny brak miesiączki do 16. roku życia).

Często u pacjentek z problemami gruczołu tarczowego czy/i choroby Hashimoto jednym z objawów jest nieregularna miesiączka. Warto w takim przypadku udać się do specjalisty na konsultację, wykonać odpowiednie badania hormonalne w celu zróżnicowania przyczyn obserwowanego zaburzenia (najczęściej wykonuje się badania: gonadotropin, androgenów, AMH, TSH i hormonów tarczycy, prolaktynę). Kobiety z niedoczynnością tarczycy mają często dłuższe cykle oraz obfitsze krwawienia.

Hormony tarczycy, a płodność

Hormony tarczycy (tyroksyna T4 i trójjodotyronina T3) wpływają na prawidłowe dojrzewanie oraz różnicowanie komórek, tym samym na metabolizm białek, tłuszczów, węglowodanów, kwasów nukleinowych oraz witamin. Nieprawidłowa praca gruczołu zaburza metabolizm składników odżywczych, jak i może prowadzić do wzrostu wagi ciała. Oba te parametry są niezwykle istotne w kontekście płodności.

U osób z niedoczynnością tarczycy najczęściej obserwuje się niedobory białka, witamin: A, C, B6, B1 oraz minerałów – magnezu, żelaza czy jodu. U osób z zapaleniem tarczycy Hashimoto dodatkowo pojawiają się niedobory witaminy B12, ferrytyny oraz antyoksydantów tj. witamina E, cynk czy selen. Między innymi dlatego dysfunkcja tarczycy może przyczyniać się do zaburzeń płodności, ponieważ powyższe składniki odżywcze, mają również ogromne znaczenie dla czynności układu rozrodczego. Zarówno w Hashimoto, jak i w zaburzeniach płodności duży nacisk stawia się na dietę przeciwzapalną, bogatą w naturalne antyoksydanty.

Hormony gruczołu tarczowego są ponadto niezbędne dla prawidłowego różnicowania i dojrzewania komórek warstwy ziarnistej jajnika, co wykazuje powiązanie z poziomem hormonu luteinizującego i zaburzeniem owulacji. Przy hipotyreozie obserwujemy stymulację produkcji tyreoliberyny (TRH), co pobudza nie tylko wydzielanie przysadkowego TSH, ale również prolaktyny. W konsekwencji może dojść do hiperprolaktynemii, a w jej następstwie do hipogonadyzmu hipogonadotropowego.

Wczesne wykrycie dysfunkcji tarczycy czy choroby Hashimoto, odpowiednio dobrane postępowanie dietetyczne, suplementacyjne oraz gdy jest potrzeba – farmakologiczne, może wpłynąć korzystnie na pracę układu rozrodczego, płodność oraz zmniejsza istotnie ryzyko powikłań w trakcie ciąży. Szczególnie ważny jest okres do 16.tygodnia ciąży, gdy dochodzi do organogenezy u dziecka (rozwój ośrodkowego układu nerwowego, rozwój tarczycy płodowej). Tarczyca płodu wówczas nie produkuje jeszcze wystarczającej liczby własnych hormonów, a bazuje na tych, które otrzymuje od rodzicielki.

Do powikłań związanych z nieleczoną niedoczynnością tarczycy zalicza się: przedwczesny poród, niska masa urodzeniowa, noworodkowy zespół zaburzeń oddechowych oraz zwiększone ryzyko zgonu płodu i noworodka. W przypadku dzieci matek z niedoczynnością tarczycy w ciąży, częściej stwierdza się zaburzenia rozwoju neuropsychologicznego oraz obniżenie ilorazu inteligencji.

Niski poziom hormonów tarczycy wpływa dodatkowo na jakość nasienia u mężczyzn, obniża u nich libido oraz zaburza funkcję jąder. Niemniej niedoczynność tarczycy wykrywa się tylko u 1% niepłodnych mężczyzn. Problem dotyka częściej kobiet.

SHGB, a niedoczynność tarczycy

Badanie SHBG wykonuje się w przypadku wykrycia lub podejrzenia zaburzeń hormonalnych, zarówno u mężczyzn jak i u kobiet. Globulina SHGB jest syntetyzowana głównie w wątrobie. U kobiet w mniejszym stopniu za jej produkcję odpowiada gruczoł piersiowy, endometrium i jajowody, u mężczyzn natomiast – gruczoł krokowy. U panów pomiar SHBG często jest wykorzystywany w rozpoznawaniu przyczyny bezpłodności lub niepłodności, obniżonego libido, a także zaburzeń erekcji. Badanie pomaga w ocenie stężenia męskich hormonów płciowych – androgenów, które kształtują narządy płciowe i wtórne cechy płciowe, wpływają na spermatogenezę oraz zwiększenie masy mięśniowej.

Badanie SHBG u kobiet bywa pomocne w znalezieniu przyczyn zakłócenia równowagi hormonalnej. Często powodem jej zaburzenia jest wzrost stężenia testosteronu, syntezowanego w jajnikach i nadnerczach. Powoduje to np. brak miesiączki, zmiany trądzikowe czy niepłodność. W przypadku niedoczynności tarczycy i choroby Hashimoto często obserwuje się spadek białka SHGB. Ma to o tyle znaczenie, gdyż SHBG wiąże, a następnie transportuje hormony płciowe – u kobiet będzie to np. estradiol, a u mężczyzn testosteron. Stężenie SHBG jest zatem bardzo ważne dla zachowania płodności kobiet– białko to zabezpiecza bowiem hormony płciowe przed ich inaktywacją. Niestety związek między niskim poziomem hormonów tarczycy, a stężeniem SHBG jest jednak jak dotąd niejasny.

Obniżony poziom SHGB można zaobserwować również w zespole policystycznych jajników, w przypadku hirsutyzmu, u osób otyłych, a także u kobiet po menopauzie. Na poziom SHGB może mieć wpływ wysoki poziom prolaktyny, androgenów, stan zapalny (jak w przypadku Hashimoto), czy słabsza praca wątroby, w której głównie jest syntetyzowna globulina SHGB, a która również ma znaczenie w przypadku konwersji hormonów tarczycowych

Przeczytaj więcej o wpływie Hashimoto na nwątrobę
 

Nadczynność tarczycy

Warto wspomnieć, że tak jak niedoczynność tarczycy, nadczynność tarczycy również może negatywnie wpływać na płodność. Co tylko potwierdza fakt powiązania pracy tarczycy z układem rozrodczym.

Przy nadczynności gruczołu obserwuje się zwiększenie stężenia estradiolu. Mogą wystąpić: brak miesiączki bądź wydłużenie lub skrócenie cyklu. U kobiety w ciąży wzrasta ryzyko przedwczesnego porodu, poronienia, stanu przedrzucawkowego, przełomu tarczycowego u matki. Nadczynność tarczycy może być przyczyną niskiej masy urodzeniowej dziecka, niedoczynności tarczycy u płodu i wad wrodzonych.

Masa ciała, a płodność

Jednym z częstszych, pierwszych objawów niedoczynności tarczycy czy/ i Hashimoto jest przyrost masy ciała, związany z nadmiernym gromadzeniem się tkanki tłuszczowej oraz wody w glikozaminoglikanach tkanki łącznej, powodujących obrzęki podskórne.

W warunkach niedoboru hormonów gruczołu tarczowego obniża się intensywność procesów utleniania w ustroju oraz spowalnia tempo przemiany materii. W warunkach ciężkiej niedoczynności – przemiany metaboliczne mogą zmniejszyć się nawet o połowę w stosunku do wartości wyjściowej.

Nieprawidłowa masa ciała może utrudnić zajście w ciążę, ponieważ zaburza gospodarkę hormonalną i może doprowadzić do problemów z owulacją. Dotyczy to zarówno osób z nadwagą, otyłością, jak i niedowagą oraz z za niskim poziomem tkanki tłuszczowej. Za optymalny współczynnik BMI uznaje się przedział między 18,5 a 24,9 kg/m2.

Badania wykazują, że zmiana odżywiania związana z redukcją masy ciała, ma istotny wpływ na przywrócenie owulacji. W jednym z badań (Kort i wsp.) poprawę płodności zaobserwowano już po 10% redukcji m.c.

Niskoenergetyczne diety, a wtórny brak miesiączki u kobiet

Z drugiej strony, niekorzystne dla płodności będą wszelkie szybkie lub znaczne spadki wagi nawet w dość krótkim czasie (ok. miesiąca), na skutek stosowania diet niskoenergetycznych czy niskotłuszczowych. Może to już prowadzić do zaburzenia miesiączkowania. Również warto w przypadku osób chorych na Hashimoto przy pewnych objawach, wykonać badania w kierunku celiakii, która może być przyczyną szybkiego obniżenia masy ciała i niedoborów odżywczych.

Przewlekle diety tzw. redukcyjne (niskoenergetyczne) mogą również prowadzić do niedoboru gonadotropin i braku impulsów do rozwoju pęcherzyków jajnikowych oraz owulacji. W efekcie może dojść do obniżenia syntezy estradiolu, braku owulacji, braku ciałka żółtego i syntezy progesteronu. Co może zapoczątkować wtórny brak miesiączki.

Dietoterapia wspierająca płodność u osób z niedoczynnością tarczycy

Dla lepszej pracy tarczycy oraz zwiększenia płodności kluczowym elementem będzie wprowadzenie wielopoziomowych zdrowych nawyków. Jest to element, na który przede wszystkim mamy wpływ, obok takich czynników jak wiek czy genetyka. Bez prawidłowej diety, czy odpowiedniej podaży składników mineralnych, samo leczenie farmakologiczne może okazać się nieskuteczne. Faktem jest, że zdrowy styl życia może wspomóc płodność zarówno u kobiet jak i mężczyzn. U osób z niedoczynnością tarczycy i z Hashimoto, ze względu na możliwą obniżoną spoczynkową przemianę należy zwrócić uwagę na wartość energetyczną diety, by dopasować żywienie pod kątem odpowiednich makro- i mikroskładników, usprawniających pracę gruczołu oraz wspomagających regulacją masy ciała.

Warto rozważyć następujące elementy strategii:

– wprowadzenie, indywidualnie dopasowanego do stanu zdrowia systemu odżywiania,

– samoobserwacja, prowadzenia dziennika uważności (samopoczucie),

– dieta przeciwzapalna, bogata w antyoksydanty,

– wprowadzenie suplementacji kwasów omega 3,

– odpowiednia podaż pełnowartościowego białka; aminokwas tyrozyna jest niezbędny do produkcji tyroksyny (T4),

– eliminacja produktów prozapalnych tj. tłuszcze trans, fast food, cukier, indywidualne alergeny,

– regularne posiłki z odpowiednimi przerwami pomiędzy (min. 3-4 h), co sprzyja lepszej glikemii,

– ilość węglowodanów dostosowana do indywidualnej tolerancji, przy czym istotne jest dobieranie odpowiednich źródeł oraz bardzo dobre korzyści niesie dbałość o niski ładunek glikemiczny posiłków

– włączenie do diety naturalnych insulino-mimetyków tj. cynamon cejloński, ocet,

– odpowiednie nawodnienie,

– uzupełnienie indywidualnych niedoborów odżywczych poprzez dopasowaną suplementację (czytaj niżej),

– dbanie o sen zgodny z rytmem naturalnym,

– wprowadzenie umiarkowanej aktywności fizycznej, jak i troska o właściwą regenerację,

– dobrane odpowiednio do danej osoby techniki relaksacyjne, oddechowe, które pomagają w radzeniu sobie z emocjami

– ograniczenie stosowania chemii.

Najlepsze efekty obserwuje się w przypadku zastosowania multidyscyplinarnych zmian, łączących dietę, z odpowiednio dobraną suplementacją, aktywnością fizyczną, stylem życia oraz pracą na poziomie psychologicznym.

Istotne składniki odżywcze dla płodności i optymalnej pracy tarczycy

Dzisiejsze czasy, przewlekły stres oraz zanieczyszczone środowisko narażają nas na dużo większe zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Do tego dochodzi indywidualny stan zdrowia. W takiej sytuacji, ważnym elementem strategii dieto-terapeutycznej może okazać się – suplementacja. Należy jednak dodać, że indywidualnie dopasowane preparaty mono- lub wieloskładnikowe powinny stanowić tylko uzupełnienie zdrowej zbilansowanej diety. Warto zauważyć, że wiele z poniższych składników odżywczych będzie wykazywać korzystny wpływ zarówno na lepszą pracę tarczycy, jak i na poprawę płodności. Są to najczęstsze składniki niedoborowe u osób z niedoczynnością tarczycy lub/ i z Hashimoto, które istotnie mogą wpływać na zaburzenia pracy układu rozrodczego.

Cynk

Jego niedobór często jest skorelowany z hipotyreozą. Jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego namnażania się komórek tarczycy oraz wpływa na metabolizm hormonów tarczycy. Ponadto jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego i wykazuje działanie przeciwzapalne. U pacjentów z chorobą Hashimoto niedobór cynku powoduje wzrost ilości przeciwciał anty-TPO. Wiele badań wskazuje na istotną rolę cynku w ochronie przed insulinoopornością, często współwystępującą przy PCOS.

Cynk potrzebny jest do pracy ponad trzystu różnych enzymów, w tym enzymów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego. Niedobór cynku może zaburzać wytwarzanie estrogenu i progesteronu. Udowodniono, że cynk jest niezbędny do prawidłowego przebiegu owulacji, podziału komórek płodu i produkcji komórki jajowej. Umożliwia zachowanie prawidłowości cyklu menstruacyjnego u kobiet.

Cynk również ma ogromne znaczenie w poprawieniu płodności u mężczyzn. Zwiększa ilość i jakość nasienia oraz liczbę plemników o prawidłowej budowie. Jak pokazują badania niedobór cynku jest związany z niższym poziomem wolnego testosteronu

Źródła cynku w diecie: ostrygi i owoce morza, chude mięso, żółtko jaja, pestki dyni, produkty zbożowe pełnoziarniste, kasze gruboziarniste, ryby morskie. Cynk poleca się łączyć z witaminą E.

Witamina płodności – witamina E

Witamina E, według badań, zapobiega zaburzeniom owulacji u kobiet. Jako silny antyoksydant wpływa korzystnie na stabilność DNA komórek jajowych. Wraz z cynkiem i selenem zapewniają prawidłową budowę błony śluzowej macicy (endometrium), co jest niezbędnym warunkiem do zapłodnienia i implantacji zarodka.

W przypadku mężczyzn, chroni przed uszkodzeniem komórek, w tym komórek plemników oraz ma udowodniony wpływ na jakość nasienia. Plemnik jest bardzo wrażliwą komórką, podatną na działanie wolnych rodników. Dlatego mówi się, że witamina E jako przeciwutleniacz, jest niezbędna w diecie każdego mężczyzny starającego się o potomstwo.

Co ciekawe słowo tokoferol- czyli związek chemiczny, który wchodzi w skład witaminy E – z języka greckiego w wolnym tłumaczeniu oznacza „wydać na świat młode”.

Udowodniono, że suplementacja przeciwutleniacza CoQ10 i α-tokoferolu, znacznie zwiększa liczbę plemników. Ogólnie stres oksydacyjny może mieć istotny wpływ na zaburzenia płodności lub niepłodność, zwłaszcza w przypadku PCOS.

Bardzo dobrym źródłem witaminy E jest świeżo tłoczony olej lniany. Warto jednak rozważyć dodatkową suplementację witaminy wraz z innymi witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach. Zwłaszcza przy zapaleniu tarczycy Hashimoto.

Dla wsparcia układu rozrodczego czy odpornościowego w przypadku Hashimoto, warto dietę wzbogacić w wiele naturalnych źródeł antyoksydantów, w tym np. flawonoidy, witaminę C.

Witamina D

Niedobór witaminy D może zaburzać płodność u kobiet jak i u mężczyzn Jej poziom wpływa też znacząco na układ immunologiczny oraz ma działanie przeciwzapalne, co ma duże znaczenie w przypadku zapalenia tarczycy Hashimoto czy chociażby endometriozy. Badania wykazały pozytywny wpływ suplementacji witaminy D na regulację cyklu menstruacyjnego i pozytywny wpływ na fazę folikularną. U kobiet, jej aktywna forma – kalcytriol 1,25(OH)2D pobudza produkcję hormonów w jajnikach i zwiększa stężenie progesteronu, estradiolu i estronu. Dodatkowo reguluje ekspresję genu odpowiadającego za rozwój macicy i jej śluzówki, wpływając tym samym na jej zdolność do implantacji zarodka.

Suplementację witaminą D zawsze należy poprzedzić badaniem jej stężenia z krwi, by dobrać odpowiednią dawkę. Zbyt wysoki poziom może również wiązać się z ryzykiem wystąpienia endometriozy. Zapotrzebowania na tę witaminę nie da się pokryć poprzez samo pożywienie. Uzyskujemy ją dzięki promieniom UV słońca. W miesiącach ubogich w światło dzienne (październik – marzec) należy pod kontrolą laboratoryjną stosować preparaty z witaminą D.

W badaniach zaobserwowano, że u par starających się o dziecko, u których stężenie witaminy D było wyższe niż 50 nmol/l u obu partnerów, szanse na zajście w ciążę były istotnie wyższe.

Ponadto niedobór witaminy D jest skorelowany z zaburzeniami erekcji u mężczyzn. Nie bez powodu zaobserwowano obecność jej receptorów (VDR), jak i enzymów potrzebnych do jej metabolizowania w jądrach, dojrzałych plemnikach oraz przewodach wytryskowych. Niski poziom witaminy D pogarsza parametry nasienia, w tym ruchliwość plemników.

Jod

Niedobór jodu jest jedną z najczęściej wymienianych przyczyn niedoczynności tarczycy. Typowym objawem niedoboru jodu jest kompensacja tarczycy, czyli jej przerost i powstanie wola. Pierwiastek ten jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, ale nie tylko. Jest on ważny również dla innych organów, tj. jajniki, piersi, mózg czy prostata. Okazuje się, że osoby z umiarkowanym do ciężkiego niedoborem jodu mają o 46% niższe szanse na zajście w ciążę w każdym cyklu.

W trakcie ciąży dzienne zapotrzebowanie na jod wzrasta, co jest związane m.in. z większą utratą jodu i zapotrzebowaniem płodu. Niedoczynność tarczycy związana z niedoborem jodu u ciężarnej zwiększa ryzyko poronień, niedoczynności tarczycy u płodu i noworodka. Niedobór jodu u przyszłej mamy może wiązać się z niską masą urodzeniową i wadami rozwojowymi dziecka, zwłaszcza brakami intelektualnymi potomka. Badania wykazują, że niedobór pierwiastka może obniżyć poziom IQ (intelligence quotient) o nawet 12-13,5 punktów w porównaniu z dziećmi z prawidłowym poziomem jodu. Wyrównanie pierwiastka natomiast koreluje z poprawą rozwoju neuropsychologicznego u potomka.

Suplementacja jodem jest dość kontrowersyjna w przypadku współistniejącej choroby Hashimoto, z wyjątkiem okresu ciąży i karmienia piersią, kiedy suplementacja jest zalecana każdej kobiecie, również z zapaleniem tarczycy. Niemniej temat ten warto rozważyć w przypadku stwierdzonego niedoboru pierwiastka, ponieważ jak się okazuje istnieje ważna interakcja jodu z selenem. Współzależne od selenu enzymy peroksydazy glutationowej mają za zadanie chronić komórki tarczycy przed szkodliwym wpływem nadtlenku wodoru, substancji chemicznej potrzebnej do produkcji hormonów tarczycy. Zbyt duża ilość jodu, podawana w aktywnej fazie choroby Hashimoto, przy niedoborach selenu może faktycznie nasilić proces zapalny i oksydacyjne uszkodzenie tarczycy, jak podają badania. Jeśli jednak suplementujemy jod w odpowiedniej formie z selenem, istnieje małe ryzyko nasilenia problemu. Warto jednak w tym temacie udać się do specjalisty. Jod w dalszym ciągu stanowi przedmiot badań.

Wartościowym naturalnym źródłem jodu są: ryby morskie (dorsz, mintaj, halibut, tuńczyk, makrela, łosoś), owoce morza. Jod potrzebuje wsparcia kofaktorów tj.: kwasy tłuszczowe omega 3 i omega 6 w odpowiednich proporcjach, selen, żelazo, witaminy: C, D, A. W przypadku Hashimoto warto uważać na nadmierną ilość spożywanych glonów, które zawierają sporą ilość jodu w postaci naturalnej.

Selen

Selen, podobnie jak witamina E, jest antyoksydantem, który wspiera ochronę komórek jajnikowych i plemników przed działaniem szkodliwych wolnych rodników. Selen jest niezbędny do produkcji nasienia i dojrzewania plemników. U mężczyzn gromadzi się w narządach rozrodczych, dlatego właściwe ich funkcjonowanie wymaga optymalnego jego poziomu w jądrach. Ponadto ten pierwiastek śladowy wpływa na potencję.

Należy wspomnieć, że selen wspiera działanie układu odpornościowego i wykazuje działanie przeciwzapalne, co jest istotne w chorobie Hashimoto. Jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy, a jego niedobór wpływa na obniżenie stężenia trójjodotyroniny w surowicy krwi. Niedobór selenu może prowadzić do poronień.

Naturalne źródła selenu w pożywieniu to: orzechy brazylijskie, produkty z mąki pełnoziarnistej, ryby (dorsz, mintaj, halibut, makrela, łosoś).

Żelazo

Żelazo, tak jak i selen, jest ważnym składnikiem dla osób z niedoczynnością tarczycy. Jako część składowa enzymu peroksydazy tarczycowej (TPO), pełni ważną funkcję przy produkcji hormonu tarczycy T4. Jego deficyt prowadzi do obniżenia ilości hormonów.

Najlepiej sięgać po naturalne produkty zawierające żelazo, tj. wątróbka, wołowina, dziczyzna, warzywa strączkowe, kasza gryczana, buraki, zwłaszcza w wersji kiszonej. Witamina C wspiera przyswajalność żelaza.

Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, u kobiet z niedokrwistością z niedoboru żelaza, przed planowaną ciążą należy prowadzić suplementację żelaza do czasu poczęcia, a następnie od 8. tygodnia ciąży. Suplementację żelazem należy kontrolować jednak ze specjalistą. Korzystna dla właściwego metabolizmu żelaza jest obecność witaminy B6 i magnezu. Można rozważyć wprowadzenie laktoferyny.

U osób z niedoczynnością tarczycy i Hashimoto, warto wdrożyć odpowiednią suplementację magnezu już przed poczęciem.

Witaminy z grupy B

Witamina B6, pirydoksyna, może działać korzystnie w zaburzeniach fazy lutealnej cyklu (za krótka faza), poprzez wpływ na poziom progesteronu. U kobiet, które mają niedobór tej witaminy istnieje wyższe ryzyko zaburzeń płodności oraz wczesnej utraty ciąży. Witamina B6 wykazuje działanie obniżające wysoki poziom prolaktyny, jednej z przyczyn niepłodności. Cynk poprawia jej absorbcję. Naturalne źródła witaminy B6 to mięso, fasola, otręby.

Witamina B12, kobalamina, bierze udział w syntezie kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA), poprawia produkcję i jakość nasienia. U kobiet, jej niedobór w diecie, może powodować nawracające poronienia. Przy niedoborze, zaobserwowano ryzyko nieregularnych cykli oraz w niektórych przypadkach – brak owulacji. Naturalnie witaminy z grupy B występują w produktach zwierzęcych. Niedobór witaminy B12 występuje często u kobiet ze zdiagnozowanym Hashimoto. U osób spożywających ograniczone ilości produktów zwierzęcych, warto rozważyć suplementację metylokobalaminą.

Kwas foliowy jest najczęściej zalecany w suplementacji przed i w trakcie ciąży, najczęściej kojarzony z obniżeniem ryzyka wad cewy nerwowej w czasie życia płodowego. Co więcej, jego deficyt może zwiększać poziom homocysteiny we krwi, co z kolei prowadzi do ryzyka poronień. Przy niedoborze kwasu foliowego, homocysteina może gromadzić się w komórkach rozwijającego się zarodka, powodując wiele uszkodzeń. Wysoki poziom homocysteiny w płynie pęcherzykowym jajnika może wpływać na zaburzenie interakcji między komórką jajową a plemnikiem, obniżając tym samym szansę zapłodnienia.

Cholina (witamina B4) w organizmie przekształca się do betainy, która jest potrzebna do przekształcania homocysteiny do metioniny, dzięki czemu zapobiega nadmiernym stężeniom homocysteiny we krwi. Najlepszym źródłem choliny są żółtka jaj, podroby.

Witamina A 

Właściwy poziom tej witaminy jest potrzebny do produkcji hormonów żeńskich. Na jej niedobór narażone są osoby z Hashimoto. Witamina A reguluje cykl menstruacyjny, jak i pracę tarczycy. Z diety dostarczamy ją w postaci β-karotenu, który przekształcany jest w retinol. Witamina A może mieć wpływ na dojrzewanie oocytu (komórki dającej początek komórce jajowej). U mężczyzn wspiera produkcję plemników.

Suplementacja witaminą A powinna być skonsultowana ze specjalistą. Nadmiar witaminy może powodować skąpe menstruacje lub ich brak.

Podsumowanie

Właściwe funkcjonowanie gruczołu tarczycowego czy rozrodczego, tak jak i innych, jest zależne od stałego zaopatrzenia w substancje odżywcze. Współcześnie większość z nas cierpi z powodów niedoborów w naszej diecie składników stanowiących paliwo dla naszych ciał i umysłów. Często prawidłowa dieta i suplementacja mogą być pierwszym, bardzo ważnym krokiem do poprawy zdrowia, nie zawsze jest potrzebne od razu wprowadzenie leku. Jest to warte rozważenia, najlepiej pod okiem specjalisty.

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.