O tarczycy

Tarczyca – czym jest i jakie funkcje pełni?

Tarczyca jest jednym z najważniejszych gruczołów w ciele człowieka. Wydziela hormony regulujące pracę niemal wszystkich komórek i narządów ciała. Chorująca tarczyca nie boli, ale niedobór produkowanych przez nią hormonów może powodować wiele nieprzyjemnych objawów.

Ten niewielki organ zlokalizowany jest w przednio-bocznej części szyi, przed tchawicą i poniżej krtani. Anatomicznie składa się z dwóch płatów i cienkiej węziny, przez co kształtem gruczoł tarczycy przypomina motyla1,2,6.

Hormony produkowane przez tarczycę i ich wpływ na organizm

Główną funkcją tarczycy jest wydzielanie do krwi hormonów, takich jak: trójjodotyronina (T3), tyroksyna (T4) oraz kalcytonina.

Trójjodotyronina (T3) wykazuje pięciokrotnie większą aktywność niż tyroksyna (T4).

Oba hormony powodują efekt kalorygenny, czyli:

  • większają ilość wytwarzanego w organizmie ciepła,
  • przyspieszają spalanie wewnątrzkomórkowe,
  • zwiększają przemianę materii.

Przy chorobach tarczycy zaburzona zostaje przemiana materii. W przypadku niedoczynności tarczycy, można zaobserwować spadek podstawowej przemiany materii nawet o 30% oraz zwiększenie ilości receptorów insuliny w tkance tłuszczowej do 70%. Dlatego nieleczona niedoczynność tarczycy często skutkuje tyciem i może prowadzić do otyłości. Nadczynność tarczycy powoduje przyspieszenie metabolizmu, a w konsekwencji utratę wagi.

Objawy chorej tarczycy

Chora tarczyca nie boli, dlatego zaburzenia jej pracy diagnozowane są zwykle przy okazji szukania przyczyn typowych dolegliwości: ciągłego uczucia zimna lub gorąca, przemęczenia albo nagłych skoków wagi. Stan zdrowia tarczycy z prawidłową funkcją hormonalną nazywany jest eutyreozą. Niedobór lub nadmiar hormonów powodują konkretne objawy:

Objawy niedoboru hormonów (hipotyreoza)

Typowe objawy towarzyszące niedoborom hormonów tarczycy to11:

  • osłabienie,
  • senność,
  • spowolnienie psychoruchowe,
  • nadwrażliwość na zimno,
  • obrzęki,
  • suchość skóry,
  • wypadanie włosów,
  • zaparcia,
  • zaburzenia miesiączkowania.

Typowe objawy towarzyszące nadmiarowi hormonów tarczycy to9, 11:

  • chudnięcie,
  • uczucie kołatania serca,
  • uczucie gorąca,
  • wzmożone pragnienie,
  • wzmożona pobudliwość emocjonalna,
  • drżenie mięśniowe,
  • biegunki,
  • zaburzenia miesączkowania.

Czy wiesz, że...

Nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy rozpoznaje się u 22% populacji3, 4. W Polsce w latach 2004–2009 zdiagnozowano prawie 1,5 miliona przypadków chorób tarczycy w badaniach dotyczących zdrowia kobiet5. Kobiety miały chorobę tarczycy prawie dziewięć razy częściej niż mężczyźni.

Jakie zaburzenia może powodować nieprawidłowa praca tarczycy?

  • zaburzenia metabolizmu węglowodanów
    (insulinooporność, cukrzyca),
  • nadwaga i otyłość,
  • zła kondycja skóry, włosów i paznokci,
  • niepłodność, zaburzenia owulacji i niedobór progesteronu,
  • zaburzenia układu krążenia,
  • wzrost poziomu frakcji LDL cholesterolu, trójglicerydów, homocysteiny, białka C-reaktywnego oraz ciśnienia tętniczego krwi, obniżenie poziomu frakcji HDL cholesterolu,
  • zaburzenia gęstości mineralnej kości (trzykrotnie większe ryzyko złamań szyjki kości biodrowej i czterokrotnie wyższe kręgosłupa),
  • depresja, wahania nastroju,
  • inne choroby o podłożu autoimmunologicznym (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń trzewny, cukrzyca typu I i celiakia).

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy występuje, gdy gruczoł produkuje za mało hormonów tarczycy w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Niedoczynność tarczycy wywoływać mogą wrodzone lub nabyte zaburzenia czynności tarczycy, a choroba może występować w postaci subklinicznej lub jawnej 7.

Co powoduje niedoczynność tarczycy?

Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy (hipotyreozy) jest choroba Hashimoto. Przewlekły proces zapalny w tarczycy z czasem prowadzi do jej wyniszczenia, a gruczoł tarczowy przestaje wydzielać wystarczającą ilość hormonów 6,11.

Inne częste powody niedoczynności tarczycy to:

  • niedobory jodu i selenu,
  • interwencje medyczne (operacje, terapia jodem radioaktywnym czy niektóre leki),
  • całkowite lub częściowe usunięcie tarczycy,
  • zaburzenia pętli sprzężenia zwrotnego przysadka mózgowa - podwzgórze.

Jak wygląda leczenie niedoczynności tarczycy?

Leczenie niedoczynności tarczycy opiera się głównie na leczeniu objawowym w postaci terapii hormonalnej. Syntetyczne analogi hormonów tarczycy - lewotyroksynę należy przyjmować rano na czczo, około 60 minut przed posiłkiem i popijać szklanką wody8, 10. W Polsce preparat ten dostępny jest pod nazwą Euthyrox, Letrox, Eltroxin.

Choroba Hashimoto

Choroba Hashimoto to przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy. Prowadzi ono do stopniowego niszczenia tego gruczołu i spadku produkowanych przez niego hormonów. Choroba Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy.

Nazwa Hashimoto pochodzi od nazwiska japońskiego chirurga Hakaru Hashimoto, który w 1912 roku opisał jej pierwsze 4 przypadki. Hashimoto należy do grupy chorób autoimmunologicznych, czyli takich, w których układ immunologiczny atakuje własne komórki. Organizm wytwarza przeciwciała przeciwko komórkom własnego narządu – tarczycy, traktując ją jako wroga. Naciekające limfocyty i rozrastające się komórki tkanki łącznej zastępują miąższ nabłonkowy11.

Jakie diagnozuje się chorobę Hashimoto?

Podstawą diagnozy jest przeprowadzenie szeregu badań, takich jak: morfologia krwi, stężenie hormonów tarczycy, stężenie TSH, oznaczenie poziomu przeciwciał, USG tarczycy, a czasem scyntygrafii lub biopsji aspiracyjnej.

Jakie są przyczyny choroby Hashimoto?

W zależności od tego, jakie tkanki i narządy ulegają autoagresji, mamy do czynienia z różnymi zespołami objawów, które mogą rozwijać się niepostrzeżenie przez lata. Niestety, pomimo licznych badań, przyczyny choroby Hashimoto pozostają nieznane, a jej objawy mogą różnić się wśród pacjentów, utrudniając diagnozę.

Jakie są objawy choroby Hashimoto?

Bardziej charakterystyczne objawy daje niedoczynność tarczycy, która jest skutkiem stanu zapalnego Hashimoto. Niektóre z nich, takie jak: przewlekłe zmęczenie, czy problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, bywają mylnie zrzucane na karb nieprawidłowego żywienia i stylu życia. Obserwuje się także związek pomiędzy niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto, a zaburzeniami miesiączkowania i niepłodnością11.

Niedostateczne wytwarzanie hormonów tarczycy oraz wpływ podwyższonego stężenia przeciwciał wpływa na ogólny stan organizmu oraz rozwój chorób współistniejących. Zaburzenia funkcjonowania pracy tarczycy wpływają na pracę innych narządów, ponieważ wszystkie są ze sobą ściśle połączone. Dlatego też organizm dotknięty tym schorzeniem wymaga całościowego podejścia terapeutycznego by przywrócić homeostazę (równowagę).

Jaki wpływ ma dieta na pracę tarczycy?

Współistniejące niedobory takich pierwiastków jak jod, żelazo, selen i cynk mogą zaburzać czynność tarczycy, dlatego u pacjentów z chorobami tarczycy, oprócz leczenia farmakologicznego terapię należy wspierać poprzez zmianę nawyków żywieniowych. U pacjentów cierpiących na chorobę Hashimoto zauważa się również:

  • niedobory białka,
  • niedobory witamin (A, C, B6, B5, B1)
  • niedobory minerałów (fosfor, magnez, potas, sód, chrom).

Odpowiednia dieta i suplementacja pomaga w łagodzeniu dokuczliwych objawów choroby, utrzymaniu prawidłowej masy ciała i zapobieganiu niedożywieniu12.

POZNAJ THYROSET

Piśmiennictwo:

  1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,2012.
  2. Evren Bursuk, Thyroid and Parathyroid Diseases - New Insights into Some Old and Some New Issues; Introduction to Thyroid: Anatomy and Functions,2012.
  3. Szwajkosz, K.; Wawryniuk, A.; Sawicka, K.; Luczyk, R.; Tomaszewski, A. Hypothyroidism being caused by chronic autoimmune inflammation of the thyroid gland. J. Educ. Health Sport. 2017; 7, 41–54.
  4. Garmendia Madariaga, A.; Santos Palacios, S.; Guillen-Grima, F.; Galofre, J.C. The incidence and prevalence of thyroid dysfunction in Europe: A meta-analysis. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2014; 99, 923–931.
  5. GUS. Health Status of the Population in Poland in 2019. GUS. Health of Women in Poland in 2004–2009.
  6. Liskowska M., Leczenie chorób tarczycy, 2018.
  7. Vahab Fatourechi, MD. Subkliniczna niedoczynność tarczycy: uaktualnienie wiadomości dla lekarzy pierwszego kontaktu. Medycyna po Dyplomie. 2009.
  8. Urszula Ambroziak. Wytyczne postępowania w niedoczynności tarczycy u dorosłych. Medycyna po Dyplomie. 2013.
  9. Barbara Jarząb, Ewa Płaczkiewicz-Jankowska, Nadczynność tarczycy. Medycyna Praktyczna, 2021.(online)
  10. Jacqueline Jonklaas et al. Guidelines for the Treatment of Hypothyroidism. Prepared by the American Thyroid Association Task Force on Thyroid Hormone Replacement. 2014;24:12.
  11. Marianne E. Beynon et al. An Overview of the Thyroid Gland and Thyroid-Related Deaths for the Forensic Pathologist. Acad Forensic Pathol. 2016; 6(2): 217–236.
  12. Anna Kawicka et al. Metabolic disorders and nutritional status in autoimmune thyroid diseases. Postepy Hig Med Dosw. 2015;69:80-90. DOI: 10.5604/17322693.1136383.