Choroby tarczycy u dzieci

 Choroby tarczycy bardzo często dotykają dzieci. Na ich powstanie ma wpływ wiele czynników, na które to dzieci również są mocno narażone. Coraz częściej spotykana jest w tej grupie zarówno nadczynność jak i niedoczynność tarczycy. Hormony tarczycy odgrywają niezwykle istotną rolę w prawidłowym rozwoju dziecka, wpływając na jego metabolizm, układ nerwowy jak i funkcje poszczególnych narządów.

Rola hormonów tarczycy u dzieci

Hormony tarczycy odgrywają niezwykle ważną rolę już w życiu płodowym dziecka, ponieważ biorą one udział w prawidłowym rozwoju i wzroście płodu, a także regulują metabolizm i dojrzewanie komórek na wczesnym etapie życia. Płód samodzielnie zaczyna produkować hormony tarczycy w okresie między 10-12 tygodniem życia, a między 27-28 tygodniem ich stężenie jest już ustabilizowane. Na wcześniejszym etapie są one w większości dostarczane przez łożysko od matki. Dlatego też bardzo istotne jest aby odpowiednio wcześnie zacząć leczenie i kontrolę zaburzeń hormonalnych u kobiet ciężarnych z występującą niedoczynnością tarczycy i optymalne zaopatrzenie w jod rozwijającego się płodu.

Hormony tarczycy biorą udział w procesach wzrastania dziecka. Wykazują korzystne działanie na wydzielanie hormonu wzrostu, proliferację komórek kości oraz zwiększają działanie czynników prowzrostowych na chrząstkę. Regulują również metabolizm oraz termogenezę (tj. utrzymanie odpowiedniej ciepłoty ciała) oraz wpływają na procesy dojrzewania płciowego.

Zaburzenia czynności tarczycy prowadzą nie tylko do zaburzeń metabolicznych, przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, czynności serca, ale przede wszystkim do zaburzeń dojrzewania tkanki nerwowej, szkieletu i innych tkanek ustroju.

Rodzaje niedoczynności tarczycy

Wyróżniamy niedoczynność tarczycy:

• Pierwotną – przyczyny: stany chorobowe prowadzące do niedoboru obwodowych hormonów tarczycy (↓fT4, ↓fT3, ↑TSH)
• Wtórną – przyczyny: niedobór TSH (↓TSH, ↓fT4, ↓fT3)
• Wrodzoną – przyczyny: wady wrodzone tarczycy, błędy syntezy hormonów tarczycy, niedobór lub nadmiar jodu, leki, przeciwciała matczyne, wady układu podwzgórzowo-przysadkowego
• Nabytą – przyczyny: choroba Hashimoto, pourazowa, niedobór jodu, wielohormonalna niedoczynność przysadki.

Rodzaje nadczynności tarczycy

Wyróżniamy nadczynność tarczycy:

• pierwotną – spowodowaną m.in. przez: chorobę Gravesa i Basedowa, (która to stanowi 10–15% wszystkich chorób tarczycy u dzieci < 18. roku życia i przeważa u dziewcząt), guzki tarczycy, limfocytarne zapalenie tarczycy, podaż egzogennych hormonów tarczycowych, nadmierną podaż jodu. Charakteryzuje się ona podwyższonym poziomem fT4 i fT3 oraz obniżonym stężeniem TSH;
• wtórną – postać występująca bardzo rzadko, możliwe przyczyny to gruczolaki przysadki lub oporność tkanek docelowych na hormony tarczycy. Charakteryzuje się ona podwyższonym poziomem fT4 i fT3 oraz podwyższonym lub prawidłowym poziomem TSH.

Przyczyny niedoczynności tarczycy u dzieci

Przyczyny niedoczynności tarczycy u dzieci są różne. Wyróżniamy m.in.:

• zaburzenia rozwojowe – aplazja (brak) tarczycy, hipoplazja, ektopia;
• zaburzenia genetyczne w produkcji, transporcie i metabolizmie tyroksyny;
• niedoczynność spowodowana przeciwciałami matki;
• obwodowa oporność na hormony tarczycy;
• niedobór jodu; nadmiar jodu (środki kontrastowe, amiodaron, tyreostatyki przyjmowane przez matkę w ciąży);
• niedoczynność przysadki (uszkodzenie, niedorozwój przysadki, genetycznie uwarunkowana niedoczynność);
• zaburzenia funkcji podwzgórza – uraz, zakażenie, zaburzenia rozwoju, wady ośrodkowego układu nerwowego;
• choroby autoimmunologiczne (choroba Hashimoto), zapalenia tarczycy wirusowe, bakteryjne;
• uraz tarczycy.

Objawy niedoczynności tarczycy

Typowe objawy niedoczynności tarczycy u dzieci to:

• uczucie zimna,
• bradykardia,
• nadwaga,
• pogorszenie pamięci i koncentracji,
• senność,
• zmęczenie,
• osłabienie siły mięśniowej,
• zaparcia,
• łamliwe, suche włosy,
• łuszcząca się skóra,
• obrzęk śluzakowaty w obrębie twarzy.

Często zdarza się tak, że w przebiegu choroby Hashimoto pierwszym objawem u dzieci jest niedobór wzrostu. U nastolatków może objawiać się opóźnieniem dojrzewania, a w przypadku ciężkiej niedoczynności pierwotnej – przedwczesnym wystąpieniem pokwitania.

We wczesnym etapie życia dziecka objawy mogą być mało zauważalne i ujawniać się dopiero po pewnym czasie, ze względu na działanie tyroksyny transportowanej od mamy przez łożysko (25-50% zapotrzebowania płodu).

Noworodek z niedoczynnością tarczycy wykazuje objawy tj. ospałość, obniżone napięcie mięśniowe, problemy ze ssaniem i zaparcia. Do kolejnych objawów należy również przedłużająca się żółtaczka, przesuszona skóra oraz obniżona ciepłota ciała. Może również występować hipoglikemia, cechy dysmorfii tj. hiperteloryzm, obrzęk powiek, krótka szyja z niską linią owłosienia głowy i szerokie dłonie z krótkimi palcami.

Niemowlę z niedoczynnością tarczycy natomiast wykazywać może późniejsze osiąganie kamieni milowych.

Objawy nadczynności tarczycy

Nadczynność tarczycy natomiast charakteryzują takie objawy jak:

• wole tarczycowe, często ze szmerem naczyniowym, tachykardia,
• zwiększenie amplitudy między ciśnieniem skurczowym a rozkurczowym (ciśnienie skurczowe podwyższone, a rozkurczowe obniżone), szmer skurczowy nad koniuszkiem serca, dodatkowe skurcze,
• wytrzeszcz gałek ocznych, które określa się jako „błyszczące”,
• nadmierna ruchliwość,
• spadek masy ciała,
• trudności w zasypianiu, bezsenność, koszmary nocne,
• labilność emocjonalna, zwiększona potliwość, zaczerwienienie skóry, dermografizm,
• wypadanie włosów, osłabienie siły mięśniowej, luźne stolce, zaburzenia mineralizacji kości,
• opóźnione wystąpienie pierwszej miesiączki oraz nieregularne cykle u dziewcząt i kobiet miesiączkujących.

Diagnoza chorób tarczycy u dzieci

Aby dokładnie zdiagnozować wystąpienie chorób tarczycy u dziecka należy się opierać na kilku ważnych aspektach m.in.:

• wywiadzie medyczny z lekarzem,
• badaniu fizykalnym,
• badaniach laboratoryjnych, polegających na oznaczeniu stężenia hormonów przysadki (TSH) oraz tarczycy (fT3 i fT4) oraz przeciwciał (anty-TPO oraz anty-TG),
• USG tarczycy.

Leczenie chorób tarczycy

W przypadku niedoczynności leczenie zazwyczaj jest farmakologiczne tj. ustalenie odpowiedniej dawki hormonu przez lekarza. W przypadku nadczynności przyjmuje się leki obniżające poziom hormonów tarczycy.

W każdym przypadku warto zastosować dietę niskoprzetworzoną o charakterze przeciwzapalnym, stanowiącą źródło cennych witamin, składników mineralnych, polifenoli – po to aby przeciwdziałać wystąpieniu ewentualnych niedoborów i wspierać homeostazę organizmu. Są przypadki, w których sama dieta nie wystarczy do uzupełnienia niedoborów witaminowo-mineralnych, jednak w przypadku małych dzieci suplementacja nigdy nie powinna być prowadzona na własną rękę, a zawsze pod okiem pediatry.

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.

Podsumowanie

Na choroby tarczycy cierpi coraz większa ilość dzieci. Ważne jest aby szybko rozpoznać chorobę i udać się do lekarza w celu dobrania najbardziej odpowiedniego leczenia. Niezależnie od rodzaju choroby tarczycy, warto również zadbać o możliwie niskoprzetworzoną dietę, która jest czynnikiem wspierającym zdrowie organizmu.

Bibliografia:

[1] Bettendorf M. Thyroid disorders in children from birth to adolescence. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2002; 29(Suppl 2): S439-S446.

[2] Bień-Skowronek I. Rozwój dzieci matek z zaburzeniami czynności tarczycy.

Endokrynol. Ped. 2015.14.1.50:53-58, DOI: 10.18544/EP-01.14.01.1511

[3] Sobrero G., Munoz L., Bazzara L. et al.; Thyroglobulin reference values in a pediatric infant population; Thyroid 2007:17(11), 1049-1054

[4] Kumorowicz-Czoch M., Niedoczynność tarczycy – specyfika okresu noworodkowego, niemowlęcego i wczesnodziecięcego, „Pediatria po Dyplomie”, 2018, nr 5.

[5] Markiewicz K. i wsp. Choroby tarczycy u dzieci, Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Lekarz POZ 6/2017

Publikowane na blogu treści są opiniami niezależnych autorów – specjalistów w dziedzinie nauki i dietoterapii. Norsa Pharma Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za treści zawarte w publikacjach.