Suplementacja żelaza przy niedoczynności tarczycy

Żelazo, podobnie jak jod, cynk i selen, jest niezbędnym składnikiem dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Zarówno jego nadmiar, jak i niedobór,  jest bardzo niekorzystny dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Gdzie w pożywieniu znajdziemy żelazo? Czy należy je dodatkowo suplementować? Jakie ma znaczenie w kontekście zdrowia tarczycy? Tego dowiesz się w tym artykule.

Charakterystyka żelaza

Żelazo jest niezwykle istotnym dla zdrowia mikroelementem. Wchodzi on w skład hemoglobiny, czerwonego barwnika krwi, jak również wielu enzymów m.in: katalaz, oksydaz, peroksydaz, cytochromów, akonitazy mitochondrialnej, dehydrogenaz, reduktaz rybonukleotydowych. Głównym źródłem tego składnika są mięso i jego przetwory, suche nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe, orzechy i pestki, zielone warzywa liściaste.

Jakie jest zapotrzebowanie na żelazo dla osób z niedoczynnością tarczycy?

Codzienna dieta osób z niedoczynnością tarczycy powinna dostarczać 10mg żelaza w przypadku mężczyzn i kobiet po okresie menopauzy oraz 18mg tego pierwiastka u kobiet do okresu menopauzalnego.

Rola żelaza w organizmie

Żelazo odgrywa istotną rolę w dostarczaniu tlenu do naszych narządów oraz mięśni. Jego cząsteczki zawarte w białku- hemoglobinie w trakcie dopływu krwi do płuc wiążą cząsteczki tlenu, po czym doprowadzają tlen do odpowiednich organów. Natlenienie mięśni natomiast następuje dzięki obecności żelaza w białku- mioglobinie. Ten mikroelement jest również wykorzystywany w procesie powstawania erytrocytów w szpiku. Enzymy tkankowe, w składzie których występuje żelazo, to m.in. cytochromy, katalaza i peroksydazy. Żelazo warunkuje ich prawidłowe działanie. Wpływa również na układ nerwowy, a tym samym zapewnia odpowiednie funkcjonowanie fizyczne i intelektualne. Żelazo wspiera również układ odpornościowy, bowiem przy jego udziale aktywowane są komórki układu immunologicznego. Bierze również udział w detoksykacji wątroby, a dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym pomaga ono w eliminowaniu nadmiaru wolnych rodników.

Rodzaje żelaza

W naszym pożywieniu znajdziemy 2 rodzaje żelaza: hemowe i niehemowe. Żelazo hemowe występuje w tkankach zwierzęcych i jest składnikiem białka mioglobiny (bierze udział w magazynowaniu tlenu) oraz hemoglobiny (bierze udział w transporcie tlenu). Żelazo hemowe wchłania się lepiej niż niehemowe, a występuje ono w podrobach (najwięcej w wątrobie wieprzowej i drobiowej), czerwonym mięsie, drobiu, rybach i owocach morza.

Żelazo niehemowe natomiast znajdziemy głównie w produktach roślinnych m.in. w nasionach roślin strączkowych (fasoli, groszku), produktach zbożowych, żółtku jaj, niektórych warzywach (natce pietruszki, brokułach, burakach) i suszonych owocach (morelach, śliwkach, rodzynkach). Do czynników poprawiających biodostępność żelaza należy witamina C, witaminy z grupy B i czynnik mięsny. Do czynników utrudniających wchłanianie żelaza z pożywieniem należy błonnik pokarmowy, fityniany, polifenole, białko roślinne oraz niektóre składniki mineralne w postaci jonów dwuwartościowych.

Objawy niedoboru i nadmiaru żelaza

Dieta zawierająca niewystarczającą ilość żelaza albo też zaburzenia jego wchłaniania mogą powodować spadek poziomu hemoglobiny we krwi, prowadząc do rozwoju anemii. Zmniejszenie ilości żelaza w organizmie ma miejsce również w wyniku obfitych krwawień (np. podczas zabiegu operacyjnego czy miesiączki). Objawy mogące świadczyć o niedoborze żelaza w organizmie to m.in.: bladość skóry, osłabienie, senność, krwawienia z nosa, spadek odporności, łamliwość paznokci, wypadanie włosów, zaburzenia rytmu serca oraz obniżenie koncentracji, sprawności umysłowej i zdolności do wysiłku fizycznego.

Nadmiar żelaza w organizmie może być spowodowany stosowaniem niewłaściwej codziennej diety (opartej głównie na czerwonym mięsie, bogatym w żelazo hemowe) lub też przedawkowaniem doustnych preparatów żelaza. Kolejną przyczyną może być hemochromatoza. Jest to choroba metaboliczna, która objawia się nadmiernym wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego. Do objawów nadmiaru żelaza w organizmie należą: nudności, bóle brzucha, zaparcia, bóle stawów, zaburzenia hormonalne. Długotrwały zbyt wysoki poziom żelaza w organizmie jest bardzo niekorzystny. Na dłuższą metę może on skutkować uszkodzeniem wątroby, zawałem serca, rozwojem insulinooporności bądź cukrzycy.

Badania laboratoryjne

W badaniach laboratoryjnych stwierdza się obniżenie wartości hematokrytu, stężenia hemoglobiny, liczy erytrocytów, wskaźnika MCV i MCHC.

W diagnostyce niedokrwistości z niedoboru żelaza warto także wykonać oznaczenie stężenia transferyny, całkowitej zdolności wiązania żelaza oraz ferrytyny.

Rola żelaza w niedoczynności tarczycy

Żelazo odgrywa istotną rolę w chorobach tarczycy. Jest on składnikiem jednego z kluczowych enzymów, zwanego tarczycową peroksydazą jodującą. Enzym ten aktywuje przemiany tyreoglobuliny w T3 i T4. Mówi się o tym, że nawet do 60% osób z niedoczynnością tarczycy cierpi na niedobór żelaza, zatem jest to częsty problem. Warto pamiętać, że wyrównanie niedoborów żelaza w organizmie przyczynia się do zmniejszenia poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych.

Deficyt żelaza w organizmie powoduje zmniejszoną syntezę hormonów tarczycy w osoczu, zwiększenie wydzielania TSH, a także powiększenie tarczycy i rozwój jej niedoczynności. Przyczyną tego deficytu może być niska zawartość przyswajalnych form tego pierwiastka w pożywieniu lub zaburzenia jego wchłaniania. Badanie Hess i wsp. wykazało, iż suplementacja żelazem u dzieci z wolem tarczycy spowodowała wyraźne zmniejszenie wola i dwukrotne zmniejszenie wielkości tarczycy.

W przypadku nadmiaru, żelazo odkłada się m.in. w tarczycy, co może prowadzić do uszkodzenia gruczołu.

Suplementacja preparatami żelaza w niedoczynności tarczycy

W przypadku niedoczynności tarczycy należy regularnie (minimum co 6 miesięcy) monitorować poziom żelaza i ferrytyny we krwi.

W przypadku niedoborów (lub wyników w dolnym zakresie normy) pierwszym krokiem powinno być uzupełnienie diety w produkty będące źródłem żelaza hemowego i niehemowego. Warto wspomagać wchłanianie żelaza poprzez suplementację witaminy C lub białka wiążącego żelazo jakim jest laktoferyna. Zaleca się ograniczenie spożycia mocnej kawy i herbaty, mleka oraz czerwonego wina do posiłków będących źródłem żelaza. Te produkty mogą zaburzać przyswajanie tego cennego składnika.

Jeśli zmiana diety oraz zadbanie o poprawę wchłaniania żelaza okażą się niewystarczające, warto zastosować suplementację preparatami żelaza.

Żelazo najlepiej spożywać w pierwszej połowie dnia – rano na czczo lub na godzinę/dwie po posiłku, najlepiej ze szklanką wody z dodatkiem cytryny lub odrobiną soku pomarańczowego. Nie należy popijać żelaza mlekiem, kawą, herbatą, winem, kakao ani colą – te napoje mogą ograniczyć jego przyswajanie.

W przypadku kobiet z niedoczynnością tarczycy, które dodatkowo cierpią na anemię i/lub mają bardzo obfite miesiączki bardzo często dodatkowa suplementacja preparatami żelaza jest zalecana.

Podsumowanie

Żelazo pełni niezwykle ważną funkcję zarówno dla tarczycy jak i prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Warto zwrócić uwagę na kontrolę jego poziomu we krwi. Dzięki regularnym badaniom jesteśmy w stanie szybko wyłapać czy poziom żelaza jest nieprawidłowy. Zadbajmy zatem o prawidłowy poziom żelaza poprzez odpowiednią dietę oraz gdy to konieczne suplementację, w celu poprawy pracy naszej tarczycy. Po dobór odpowiedniej diety oraz suplementacji w przypadku niedoboru warto udać się do wyspecjalizowanego dietetyka klinicznego jak również skonsultować wyniki z lekarzem prowadzącym.
 

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.

Bibliografia:

[1] Stolińska H., Wolańska D. Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy. Żywienie Człowieka i Metabolizm 2012, XXXIX, nr 3, s. 221-229.

[2] Artym J. (2008): The role of lactoferrin in the iron metabolism. Part I. Effect of lactofferin on intake, transport and iron storage. Postepy Hig Med Dosw 62: 599-611

[3] Kawicka, A., Regulska-Ilow, B. Metabolic disorders and nutritional status in autoimmune thyroid diseases. Postepy Hig Med Dosw. 2015; 69: 80-90.

[4] Lachowicz, K., Stachoń, M., Pałkowska-Goździk, i wsp. Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto. Kosmos, 2019; 68(2): 201-214.

[5] Hess S.Y., Zimmermann M.B.: The effect of micronutrient deficiencies on iodine nutrition and thyroid metabolism. Int. J. Vitam. Nutr. Res., 2004, 742, 103-115

Publikowane na blogu treści są opiniami niezależnych autorów – specjalistów w dziedzinie nauki i dietoterapii. Norsa Pharma Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za treści zawarte w publikacjach.