Czy sól jodowana wpływa na rozwój choroby Hashimoto?

Hashimoto jest przewlekłym limfocytarnym zapaleniem tarczycy. U jej podłoża leży nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego, który wytwarza przeciwciała atakujące własne tkanki. Skutkiem tego mechanizmu jest stopniowe niszczenie tarczycy, która z czasem przechodzi w stan niedoczynności. W przebiegu niedoczynności następuje niedostateczne wytwarzanie hormonów tarczycy – T3 (trójjodotyroniny) i T4 (tyroksyny).

Jod jako istoty mikroelement dla prawidłowej funkcji tarczycy

W niektórych przypadkach przyczyną niedoczynności tarczycy może być niedostateczna podaż jodu – mikroelementu niezbędnego do prawidłowej syntezy hormonów tarczycy. Stężenie jodu w tarczycy jest 25 razy większe niż stężenie w osoczu. Zadaniem jodu jest przyłączenie się do typoglobuliny. Następnie w efekcie wielu reakcji dochodzi do końcowego powstania hormonów tarczycy – T3 oraz T4. W sytuacji kiedy spożycie jodu wynosi mniej niż 50 µg/dobę, tarczyca nie jest w stanie wytworzyć odpowiedniej ilości hormonów tarczycy. Ponadto, niedobór jodu może prowadzić do powstawania stresu oksydacyjnego, który z kolei wpływa na zwiększoną produkcję TSH. Funkcja jodu w organizmie jest znacząca, dlatego tak ważne jest aby nie dopuścić do istotnego niedoboru tego pierwiastka w organizmie.

Czy jodu może być za dużo?

Zarówno niedobór jak i nadmiar jodu negatywnie wpływa na funkcje tarczycy. Jod w nadmiarze wiąże się z częstszym występowaniem niedoczynności tarczycy. Badania potwierdzają, że pierwiastek ten może być jednym z najistotniejszych czynników w etiopatogenezie choroby Hashimoto. Na skutek badań prowadzonych przez Polską Komisję ds. Kontroli Zaburzeń z Niedoboru Jodu wprowadzono obowiązkowy model profilaktyki niedoboru jodu. Polegał on na obligatoryjnym wzbogacaniu sól kuchenną w jod. W wyniku tych działań doszło do wzrostu częstotliwości występowania chorób tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. W związku z tym można przypuszczać, że nadmierna ekspozycja na jod może predysponować do rozwoju Hashimoto. Co więcej, może również prowadzić do innych chorób tarczycy, takich jak: nadczynność tarczycy, choroby Gravesa-Basedowa, czy powstania woli guzkowych. W badaniu przeprowadzonym przez Ji Young Joung i współ. wykazano, że u osób z zdiagnozowaną subkliniczną niedoczynnością tarczycy, u których kontrolowano podaż jodu stężenie TSH w surowicy istotnie się obniżyło, a stężenie wolnej formy T4 istotnie się zwiększyło. W grupie, w której nie kontrolowano podaży jodu nie stwierdzono znaczących zmian ani w stężeniu TSH ani wolnej formy T4 w surowicy. Wniosek z badań jest następujący: zmniejszenie podaży jodu może przyczyniać się zmniejszenia poziomu TSH u osób z subkliniczną niedoczynnością tarczycy.

W jaki sposób jod uszkadza tarczycę?

Jod w nadmiarze przyczynia się do wytwarzania reaktywnych form tlenu, które z kolei uszkadzają komórki tarczycy. W sytuacji gdy w komórkach jest zbyt duże stężenie jodu, uwalniane zostają DAMP – endogenne cząsteczki sygnalizujące zagrożenie. Cząsteczki te uaktywniają mechanizmy autoimmunologiczne. Nawet niewielkie zwiększenie podaży jodu może wiązać się z nasileniem reakcji autoimmunologicznej. Co ważne, mechanizm ten uaktywnia się zwłaszcza u osób z predyspozycją genetyczną oraz u osób podatnych. Osoby podatne to takie, u których występuje np. zespół nieszczelnego jelita lub niedobór selenu.

Jod a dieta wegańska

W przebiegu niedoczynności tarczycy może występować wiele niedoborów, szczególnie gdy dieta jest wysokoprzetworzona i mało odżywcza. Jednym z mikroelementów, którego brakuje w diecie może być jod. Dotyczy to zwłaszcza osób będących na dietach wegańskich i wegetarianie. W takich dietach wykluczone zostają istotne produkty, takie jak: owoce morza, ryby i pełnowartościowy nabiał. Wówczas warto rozważyć włączenie do swojej diety alg oraz wodorostów, które stanowią bogate źródło jodu.

Kwestia jodu przedstawia się zupełnie inaczej u osób, u których doszło do rozwoju choroby Hashimoto na skutek spożycia zbyt dużej ilości tego mikroelementu. Wówczas zasadne byłoby wykonanie badań aby określić poziom jodu w organizmie i podjąć odpowiednie kroki aby ten poziom wyrównać, najlepiej po konsultacji ze specjalistą.

Czy tylko jod jest „winny”?

Niedobór selenu może sprzyjać powstawaniu lub progresji choroby Hashimoto u osób z predyspozycją genetyczną. Selen jest niezbędnym elementem prawidłowej odpowiedzi immunologicznej i zwalczania przewlekłego stanu zapalnego. Pierwiastek ten przyczynia się do zwiększenia aktywności komórek regulatorowych (komórki Treg), które  są niezbędne w ochronie przed rozwojem choroby autoimmunologicznej. Co więcej, selen zmniejsza wydzielanie cytokin, chroni komórki pęcherzykowate tarczycy przed apoptozą oraz bierze udział w konwersji hormonów tarczycy (T4 do T3).Pacjenci z zdiagnozowana chorobą Hashimoto cechują się niższym stężeniem selenu we krwi w porównaniu do osób zdrowych. Wskazuje się, że zarówno nadmiar jodu jak i niedobór selenu w diecie jest czynnikiem predysponującym do choroby autoimmunologicznej tarczycy. Niedostateczna podaż selenu powoduje zmniejszenie przyswajalności jodu. Selen może również zapobiegać negatywnym skutkom nadmiernej ilości jodu.  Produkty bogate w selen to: orzechy brazylijskie (pochodzące szczególnie z Peru i Brazylii), grzyby, rośliny strączkowe, ryby oraz skorupiaki.

Zapotrzebowanie na jod

Dzienne zapotrzebowanie na jod dla dzieci > 12 roku życia oraz dla osób dorosłych wynosi 150 μg, zaś dla kobiet w ciąży oraz kobiet karmiących 250 μg.

Co ważne, wchłanialność jodu przyjętego wraz z pożywieniem w przewodzie pokarmowym to około 90%. Tarczyca natomiast potrafi wychwycić z tej ilości około 25%. Składniki zmniejszające przyswajanie jodu w przewodzie pokarmowym to  m.in goitrogeny i izoflawony. W przypadku nadmiaru jodu, warto włączyć do swojej diety produkty bogate w te składniki: brukselka, kapusta, jarmuż, kalafior, kalarepa, brokuł.

Średnia dobowa podaż jodu w Polsce przedstawia się następująco:

• u kobiet: około 117 μg.
• u mężczyzn około 176 μg.

Źródła jodu

Z 1 łyżeczki soli morskiej dostarczamy około 150 µg jodu. Ta ilość zaspokaja już dzienne zapotrzebowanie na jod osoby dorosłej. Oprócz soli, która często jest nadużywana w kuchni, w diecie często mogą pojawiać się produkty obfitujące w jod (lista poniżej). Nietrudno jest więc przekroczyć zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Należy jednak wziąć też pod uwagę wchłanialność jodu w przewodzie pokarmowym oraz faktyczną ilość, jaką wychwyci tarczyca.

Produkty bogate w jod:

• Sól jodowana
• Makrela
• Dorsz
• Sardynki
• Ostrygi
• Małże
• Algi morskie
• Jaja
• Sery żółte
• Sery pleśniowe
• Otręby
• Woda mineralna

W jaki sposób sprawdzić czy mam niedobór jodu?

Ilość jodu zależna jest od stosowanej diety i ewentualnie suplementacji. Aby sprawdzić poziom jodu w organizmie można wykonać badanie dobowej zbiórki moczu. Według Światowej Organizacji Zdrowia wyniki należy interpretować następująco:

• 50-99 μg /l łagodny niedobór μg
• 20-49 μg /l umiarkowany niedobór
• <200 μg /l ciężki niedobór

W przypadku wystąpienia niedoboru jodu, wynik powinien być skonsultowany z lekarzem a ewentualna  dawka suplementacji  powinna być dopasowana indywidualnie do osoby. Dotyczy to zwłaszcza kobiet w ciąży, dla których zapotrzebowanie jest wyższe.

Złoty środek

Istotne wydaje się badanie indywidualnego poziomu jodu, zwłaszcza u osób z zdiagnozowaną chorobą Hashimoto i innymi chorobami tarczycy. Adekwatnie do wyniku, należy podjąć następne kroki. W przypadku nadmiaru jodu warto byłoby minimalizować spożycie produktów bogatych w jod m.in soli jodowanej, tłustych ryb morskich oraz owoców morza.

Podsumowanie

1. Zarówno nadmiar jak i niedobór jodu może być przyczyną chorób tarczycy. Bardzo ważne jest zachowanie optymalnej ilość tego pierwiastka.
2. Zapotrzebowanie na jod dla osób dorosłych wynosi 150 μg, a dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących 250 μg,
3. Niedobór jodu może prowadzić do rozwoju niedoczynności tarczycy. W sytuacji kiedy spożycie jodu wynosi mniej niż 50 µg/dobę, tarczyca nie jest w stanie wytworzyć odpowiedniej ilości hormonów tarczycy.
4. Wysokie spożycie jodu przyczynia się do wzmożonej odpowiedzi autoimmunologicznej. Oprócz tego, nadmiar jodu powoduje zahamowanie wytwarzania hormonów tarczycy oraz wzrost stężenia TSH. Z tego powodu nadmiar tego pierwiastka jest szczególnie niewskazany u osób z zdiagnozowaną chorobą Hashimoto.
5. Na obszarach, w których występuje zagrożenie niedoboru jodu częstotliwość zdiagnozowanej choroby Hashimoto jest niższa niż tam, gdzie spożycie jodu jest wyższe.
6. W przypadku nadmiaru jodu w diecie należy zwrócić szczególną uwagę na jego podaż wraz z dietą, minimalizując jego spożycie.
7. Produkty bogate w jod to: sól jodowana, makrela, dorsz, sardynki, ostrygi, małże, algi morskie, jaja, sery żółte, sery pleśniowe, otręby, woda mineralna.
8. Wchłanialność jodu w przewodzie pokarmowym to około 90%. Tarczyca natomiast potrafi wychwycić z tej ilości około 25%. Należy wziąć to pod uwagę przy szacowaniu spożycia tego pierwiastka.
9. Wskazuje się, że zarówno nadmiar jodu jak i niedobór selenu w diecie jest czynnikiem predysponującym do choroby autoimmunologicznej tarczycy. Selen może również zapobiegać negatywnym skutkom nadmiernej ilości jodu.

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.