Co jeść przy niedoczynności tarczycy?

Niedoczynność tarczycy jest chorobą objawiającą się niskim stężeniem hormonów produkowanych przez tarczycę lub ich nieprawidłowym metabolizmem. W celu zdiagnozowania niedoczynności tarczycy oznacza się poziom TSH (hormon tyreotropowy), FT4 (tyroksyna), FT3 (trójjodotyronina). Oprócz wyżej wymienionych badań należałoby wykonać badanie USG tarczycy, które umożliwia ocenę wielkości oraz echogeniczności gruczołu oraz oznaczyć poziom przeciwciał antyTPO (przeciwciała przeciw peroksydazie tarczycowej,) antyTG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie), aby wykluczyć chorobę autoimmunizacyjną.
Kiedy dowiesz się, że chorujesz na niedoczynność tarczycy, warto wdrożyć odpowiednie zasady żywieniowe, ponieważ dieta stanowi istotą część postępowania terapeutycznego.

Nieleczona niedoczynność tarczycy skutkuje wieloma zaburzeniami, między innymi spowolnioną przemianą materii, częstym poczuciem zimna, zmęczeniem, osłabieniem mięśni, opuchniętymi oczami, spowolnieniem wielu funkcji poznawczych oraz obniżonym nastrojem. Bardzo często obserwuje się także wzrost masy ciała. Stosowanie odpowiedniej diety może przynieść wiele korzyści.

 

 

Jakie składniki są istotne w diecie przy niedoczynności tarczycy?

 

Jod

jest niezbędnym składnikiem do produkcji hormonów tarczycy. Niedobór jodu może pogłębiać niedobór selenu i żelaza, co jeszcze pogarsza pracę tarczycy. Dobrymi źródłami jodu w diecie jest dorsz, makrela, sól jodowana, woda mineralna bogata w jod. Suplementacja jodem jest kontrowersyjna i nie należy stosować jej rutynowo, ponieważ w konsekwencji może prowadzić do zahamowania produkcji hormonów tarczycy. Przed jej rozpoczęciem, warto skontaktować się z lekarzem.

 

Selen

niezwykle istotny dla prawidłowej konwersji T3 (trijodotyroniny). Selen jest składnikim dejodynazy (enzymu), która odpowiada za przemianę tyroksyny do trijodotyroniny. Przemiana tyroksyny do trijodotyroniny jest bardzo ważna, ponieważ umożliwia powstanie aktywnego hormonu T3, który wykazuje działanie pobudzające metabolizm, pracę serca oraz układu oddechowego.
Skutkiem zaburzonej konwersji T4 do T3 jest obniżony poziom T3, który będzie objawiał się wcześniej wymienionymi symptomami niedoczynności tarczycy.
W przypadku niedoboru wyżej wymienionego enzymu może dojść do zmniejszenia przyswajalności jodu oraz uszkodzenia tarczycy. Dobre źródło selenu stanowią ryby, produkty zbożowe, produkty mleczne, produkty mięsne, orzechy brazylisjkie i czosnek.

 

Żelazo

to składnik enzymu (peroksydazy tarczycowej jodującej) aktywującego przemianę tyreoglobuliny do tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). Niedobór żelaza może skutkować obniżeniem T3 oraz podwyższeniem hormonu tyreotropowego (TSH). Wyróżniamy żelazo hemowe oraz niehemowe. Żelazo hemowe występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego (czerwone mięso, wątroba, ryby, żółtka jaj) i jest lepiej wchłanianie przez organizm człowieka. Żelazo niehemowe to żelazo, które można znaleźć w produktach pochodzenia roślinnego (szpinak, nać pietruszki, nasiona lnu, jarmuż). Badania wskazują, że jego przyswajalność jest dużo niższa, niż żelaza hemowego. Dobrym rozwiązaniem jest łączenie w jednym posiłku niehemowego żelaza z witamina C, ponieważ zwiększa ona jego przyswajalność .

Cynk -jest składnikiem białek receptorowych trójjodotyroniny. Niedobór cynku wpływa na zaburzenia w prawidłowym wiązaniu T3. Ponadto, cynk pozytywnie wpływa na wydzielanie insuliny przez trzustkę. Jest to istotne ze względu na częste występowanie insulinooporności u pacjentek cierpiących na niedoczynności tarczycy. Produkty bogate w cynk to: jaja, przetwory mleczne oraz mięso.

 

Błonnik pokarmowy

reguluje perystaltykę przewodu pokarmowego, zwiększa objętość stolca oraz usprawnia częstotliwość wypróżnień. Błonnik pokarmowy jest szczególnie ważny, ponieważ osoby z niedoczynnością tarczycy często cierpią na zaparcia.
Bardzo dobrym źródłem błonnika pokarmowego są suszone i świeże owoce, surowe warzywa oraz pełnoziarniste produkty zbożowe np. pieczywo, makarony, kasze. Dzienne zapotrzebowanie na błonnik to około 20-40g.

 

Pełnowartościowe białko

Odpowiednia podaż białka jest bardzo ważna przy niedoczynności tarczycy. Większa ilość białka zwiększa termogenezę poposiłkową (okresowy wzrost wydatków energetycznych organizmu związany z trawieniem pokarmu) oraz całkowitą przemianę materii. Jest to korzystne, ponieważ chorzy często cierpią na spowolnioną przemianą materii, czego skutkiem jest tendencja do zwiększania masy ciała. Ponadto, pełnowartościowe białko zawiera także aminokwasy egzogenne (czyli te, których organizm nie potrafi sam wyprodukować i trzeba dostarczyć je wraz z pożywieniem). Aminokwasem egzogennym jest między innymi tyrozyna, która stanowi niezbędny składnik do syntezy hormonów T3 oraz T4. Nie należy zapominać o przyjmowaniu odpowiedniej ilości płynów, które ułatwiają wydalanie końcowych produktów przemian białkowych w organizmie. Białko pełnowartościowe znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego: ryby morskie, jaja, mięso, produkty mleczne. Należałoby przyjrzeć się bliżej reakcji organizmu na mleko oraz jego przetwory. Coraz większa ilość badaczy wskazuje na związek między spożyciem mleka a rozwojem różnych chorób, w tym bardzo często w przypadku osłabionej tarczycy. Najlepiej wybierać nabiał bez laktozy i spożywać go w umiarkowanych ilościach (2-3 razy w tygodniu).

 

Tłuszcz

Tłuszcze nasycone (pochodzenia zwierzęcego np. mięso, śmietana, masło) warto zastępować tłuszczami nienasyconymi (pochodzenia roślinnego). Tłuszcze nasycone zwiększają ryzyko tworzenia się zakrzepów, nasilając agregację płytek oraz zwiększają stężenie fibrynogenu (czynnik krzepnięcia krwi). Tłuszcz pochodzący ze źródeł roślinnych to np. awokado, pestki, oleje roślinne, orzechy, nasiona. Szczególnie ważne są wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, które wykazują działanie przeciwzapalne oraz wspomagające pracę układu immunologicznego. Kwasy omega-3 znajdują się w rybach morskich oraz oleju lnianym.

 

Pszenica

W niedoczynności tarczycy często rozwija się choroba Hashimoto. W wielu pracach naukowych wskazuje się związek miedzy spożywaniem glutenu a nasileniem chorób autoimmunologicznych ( w tym Hashimoto). U takich chorych obserwuje się także wzrost częstotliwości diagnozowania celiakii. Przypuszcza się, że zastosowanie diety bezglutenowej u osób z niedoczynnością tarczycy skutkuje ustąpieniem objawów choroby i zmniejszeniem stanu zapalnego w organizmie.
Negatywne oddziaływanie glutenu związane jest z jego wpływem na zwiększoną przepuszczalność bariery jelitowej, co może nasilać choroby autoimmunologiczne. Nie oznacza to jednak, że każda osoba chorująca na Hashimoto musi dokonać eliminacji glutenu – to zależy od danego przypadku. Jedna choroba autoimmunologiczna znacząco zwiększa ryzyko drugiej (np. celiakii), dlatego ważna jest dokładna diagnostyka w tym kierunku.

 

Leki a żywienie

 

Osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy często leczone są odpowiednio dobraną dawką lewotyroksyny. Efekty terapii mogą być modyfikowane m.in przez rozkład posiłków oraz skład diety. Spożywanie produktów obfitujących w kwas askorbinowy na śniadanie może pozytywnie wpłynąć na wchłanianie leku przyjętego minimum 30 minut przed śniadaniem. Negatywnie zaś oddziaływuje spożycie na śniadanie produktów sojowych, kawy, soku grejpfrutowego oraz błonnika. Produkty te mogą prowadzić do zmniejszonego wchłaniania leku, zwłaszcza u osób cierpiących na zaburzenia żołądkowo-jelitowe i celiakię.

 

Diety eliminacyjne

 

Warto zwrócić szczególną uwagę na diety restrykcyjne, które mogą prowadzić do zmniejszenia aktywności tarczycy. Rozkład makroskładników powinien być zbliżony do rozkładu w diecie podstawowej (tzn. jak u osoby zdrowej). Zaleca się aby węglowodany stanowiły 55-70% całkowitego zapotrzebowania energetycznego dziennie, białko 10-15% całkowitego zapotrzebowania energetycznego dziennie, a tłuszcz nie powinien przekraczać 30%.
Ze względu na często towarzyszące zaparcia w przebiegu niedoczynności tarczycy należy zadbać o odpowiednią ilość błonnika, która powinna wynosić 20-40g dziennie.

Badania naukowe przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wskazują również na negatywny wpływ diet eliminacyjnych na czynność tarczycy. Diety eliminacyjne są często pozbawione źródeł jodu (np. sól jodowana).

 

Jakich produktów unikać w niedoczynności tarczycy?

 

Istnieją pewne produkty, których spożycie przez osoby zmagające się z niedoczynnością tarczycy powinno być ograniczone. Są to: warzywa kapustne, warzywa krzyżowe (kapusta, jarmuż, kalafior, brokuł), rośliny strączkowe, rzepa, orzechy ziemne oraz gorczyca. Zawierają one substancje wolotwórcze, które mogą przyczyniać się do zmniejszonego przyswajania jodu z pożywienia. Z kolei niedobór jodu, nasila działania niepożądane tych substancji. Aby je unieczynnić, koniecznie jest gotowanie wyżej wymienionych produktów bez pokrywki. Należy też zwrócić uwagę na częstotliwość ich spożywania. Szacuje się, że najlepiej spożywać je maksymalnie 3 razy w tygodniu. Oczywiście tolerancja w/w produktów jest kwestią indywidualną, także warto obserwować reakcję własnego organizmu po ich spożyciu.

 

 

Nietolerancje pokarmowe

 

Wśród najsilniejszych i najczęściej występujących alergenów u osób z chorobą Hashimoto wymienia się: pszenicę, gluten, jaja, mleko oraz drożdże. Nawet u 92% badanych kobiet wystąpiła reakcja na pszenicę. Obserwuje się także zwiększoną częstotliwość występowania nietolerancji laktozy u pacjentów z chorobą Hashimoto. Badania przeprowadzone przez Asik M. i wsp. wykazały, że dieta bez laktozy zastosowana u kobiet posiadających te dwie jednostki chorobowe skutkowała obniżenie stężenia TSH w surowicy.
Nietolerancja wyżej wymienionych produktów objawia się m.in dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi oraz zwiększoną masą ciała. Podkreśla się znaczenie wprowadzenia indywidualnej diety opartej o nietolerancję pokarmowe u osób z chorobą autoimmunologiczną tarczycy.

 

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.

Udostępnij

Bibliografia:
1. S. Tonstad, E. Nathan, K. Oda i wsp., Vegan diets and hypothyroidism, Nutrients, 5, 2013, 4642–4652.
2. M. Weinstein, M. Pasarica, A Case of the Forgotten Thyroid: The Sequelae of Chronic Untreated Hypothyroidism, Cureus, 11(3), 2019.
3. K. Pastusiak , J. Michałowska , P. Bogdański, Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, 8 (4), 155–160.
4. P. Tuchendler, Z.Zdrojewicz, Dieta w chorobach tarczycy, Medycyna Rodzinna, 2017, 20 (4), 299-303.
5. O. Yeliosof, L. Silverman, Veganism as a cause of iodine deficient hypothyroidism, Pediatric Endocrinology Diabetes and Metabolism,1, 2018, 91-94.
6. X. Zhang, S. Shao, L. Zhao i wsp., ER stress contributes to high-fat diet-induced decrease of thyroglobulin and hypothyroidism, American Journal of Physiology-Endocrinology and Metabolism, 316 (3), 2019, 510-518.
7. S. Booms, E. Hill, L. Kulhanek i wsp., Iodine Deficiency and Hypothyroidism From Voluntary Diet Restrictions in the US: Case Reports, Pediatrics, 137(6), 216.
8. M. Krełowska-Kułas, Znaczenie tłuszczu w żywieniu człowieka. Zeszyty Naukowe, 843, 2009, 39-53.
9. K. Kus, K. Zielińska, T. Zaprutko i wsp., Choroba Hashimoto – efektywność diety bezglutenowej, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu ,4 (49), 2016.
10. J. Michałowska, K. Pastusiak, P. Bogdański, Kontrowersje wokół glutenu. Wybrane Problemy Kliniczne. Varia Medica, 2,1, 2018.
11. R. Jurczak, Istotne składniki odżywcze w diecie osób z chorobą Hashimoto, Acta Salutem Scientiae,1, 2019, 27-41.
12. K. L. Krzystyniak, J. Klonowska, Rola diety w profilaktyce i leczeniu wybranych jednostek chorobowych, Nowe Trendy w Dietetyce, 2019, 39-40.