Hashimoto a odchudzanie

Hashimoto to przewlekła choroba autoimmunologiczna tarczycy. Choroba ta zaliczana jest jako najważniejsza endokrynna przyczyna otyłości wśród dzieci oraz dorosłych. Bardzo częstym objawem jest wzrost masy ciała oraz obrzęki na skutek gromadzenia się wody w tkance łącznej.
Przyrost masy ciała wynika ze zwolnionej podstawowej przemiany materii o 35-40%, obniżonej termogenezy oraz zmniejszenia filtracji kłębuszkowej o 20-30% z upośledzonym wydzielaniem wolnej wody. To właśnie z powodu wyżej wymienionych czynników osoby chore powinny zwracać szczególną uwagę na ilość spożywanych kalorii.

TSH a odchudzanie

Wzrost stężenia hormonu tyreotropowego (TSH) często koreluje z wartością BMI u osób z Hashimoto. W tkance tłuszczowej istnieją specyficzne receptory TSH. TSH może więc mieć bezpośredni wpływ na funkcjonowanie komórek tłuszczowych (adipocytów) i kontroli wydatków energetycznych. Redukcja nadmiernej masy ciała może powodować normalizacją stężenia TSH oraz FT3.

Insulina a odchudzanie

Istnieje również związek między stężeniami TSH oraz stężeniami glukozy i insuliny na czczo. W organizmie osób cierpiących na Hashimoto toczy się przewlekły stan zapalny. Następuje produkcja cytokin prozapalnych TNF-a (tumor necrosisi factor alfa) oraz IL-6 (interleukina 6). Cytokiny te mogą wpływać na uszkodzenia receptorów dla insuliny, na skutek czego dochodzi do rozwoju insulinooporności.
Oporność na insulinę może również wynikać z podwyższonego stężenia wolnych kwasów tłuszczowych. U osób z Hashimoto często obserwuje się wzrost ich stężenia we krwi (także cholesterolu całkowitego, LDL cholesterolu oraz trójglicerydów).
Wyższe stężenie wolnych kwasów tłuszczowych zmniejsza wychwyt glukozy oraz jej utlenianie.
Konsekwencjami nieprawidłowego metabolizmu glukozy i insuliny może być zespół metaboliczny, cukrzyca typu II oraz choroby sercowo naczyniowe.

Wszystkie powyższe mechanizmy prowadzą do zaburzeń gospodarki węglowodanowej, które mogą przyczyniać się do dalszego wzrostu masy ciała.

Osoby z niedoczynnością tarczycy oraz z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy powinny być monitorowane pod kątem ryzyka zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Odpowiednia dieta pod względem zawartości energii oraz ilości węglowodanów ma istotny wpływ na osiągnięcie prawidłowej masy ciała.

Znaczenie wartości energetycznej diety

Pomimo współistnienia nadwagi i otyłości z niedoczynnością tarczycy i Hashimoto, często obserwuje się zbyt małą podaż kalorii w całodziennych racjach pokarmowych. Należy unikać rygorystycznego obniżania wartości energetycznej diety, ponieważ w konsekwencji może to doprowadzić do obniżenia aktywności gruczołu tarczowego i jeszcze mocniejszego zwolnienia tempa przemiany materii. Niedożywienie białko-energetyczne prowadzi do gorszego funkcjonowania tarczycy oraz do wzrostu stężenia TSH we krwi. Jest to mechanizm adaptacyjny na skutek zbyt małej podaży kalorii oraz białka w codziennej diecie.
Kaloryczność diety powinna być dostosowana indywidualnie do osoby, uwzględniając jego budowę ciała, wiek, płeć, stan fizjologiczny, aktywność fizyczną oraz współistniejące choroby.
U osób z nadwagą i otyłością (zgodnie z BMI) należy rozważyć dietę z obniżoną zawartością kalorii.

Jak wyliczyć swoje dzienne zapotrzebowanie energetyczne?

Aby wyliczyć swoje dzienne zapotrzebowanie energetyczne można posłużyć się następującym wzorem na podstawową przemianę materii (PPM):

dla kobiet: 447,593 + [9,247 x M(kg)] + [3,098 x W(cm)] – [4,33 x L(lata)]
dla mężczyzn: 88,362 + [13,397 x M(kg)] + [4,799 x W(cm)] – [5,677 x L(lata)]
Skróty:
• M – aktualna, całkowita masa ciała w kg
• W – wzrost w cm
• L – wiek w latach

Następnie wynik PPM należy pomnożyć przez współczynnik aktywności fizycznej adekwatny do indywidualnej aktywności fizycznej danej osoby w ciągu dnia. Wartości współczynnika podane są poniżej.

• 1,2 – Brak aktywności fizycznej
• 1,25 – Umiarkowana akt. do 140 minut lub intensywna akt. do 100 minut
• 1,5 – Umiarkowana akt. do 280 minut lub intensywna akt. do 200 minut
• 1,75 – Umiarkowana akt. do 420 minut lub intensywna akt. do 300 minut
• 2,0 – Umiarkowana akt. do 560 minut lub intensywna akt. do 400 minut

Najczęściej popełniane błędy, przez które nie możesz schudnąć mając Hashimoto

Dodatni bilans energetyczny

U osób cierpiących na niedoczynność tarczycy i Hashimoto obserwuje się problem z nadmierną masą ciała. Chorzy tłumaczą to często nieprawidłową pracą gruczołu tarczowego (nawet przy prawidłowych stężeniach hormonów regulowanych farmakologicznie). Sugeruje to istnienie innych przyczyn utrudniających odchudzanie. Do jednych z nich należy dodatni bilans energetyczny. Dodatni bilans energetyczny to inaczej spożywanie większej ilości kalorii w ciągu dnia niż wynosi dzienne zapotrzebowanie energetyczne organizmu. Często nie uwzględnia się małych przekąsek między posiłkami (np. garść orzechów), która może zawierać nawet 200 kcal. Taka ilość energii znacząco zwiększa dobową podaż kalorii, co w konsekwencji może powodować wzrost masy ciała lub brak redukcji masy ciała.

Nadmiar węglowodanów prostych

Pomimo ogólnej zbyt małej podaży kalorii, u osób z Hashimoto obserwuje się nadmiar spożywanych węglowodanów przyswajalnych. Węglowodany proste i łatwo przyswajalne zawierają mniejszą ilość błonnika pokarmowego, który jest niezwykle istotny, ponieważ obniża stężenie glukozy we krwi. Dieta powinna zawierać głównie węglowodany złożone o niskim indeksie glikemicznym. Indeks glikemiczny jest istotny, ponieważ niedoczynność tarczycy i Hashimoto często współistnieje z zaburzoną gospodarką węglowodanową. Ponadto, błonnik obecny w węglowodanach złożonych może zapobiegać zaparciom, na które również skarżą się chorzy. Błonnik pokarmowy zwiększa również uczucie sytości, co ułatwia zastosowanie diety normokalorycznej.
Do węglowodanów złożonych zalicza się m.in.: produkty zbożowe z pełnego przemiału, surowe warzywa oraz nasiona roślin strączkowych.

Zmniejszeniu powinno ulec spożycie węglowodanów prostych, które mają wysoki indeks glikemiczny i w szybkim tempie podnoszą stężenie glukozy we krwi. Do węglowodanów prostych zalicza się: ciasta, cukierki, słodzone dżemy, wafelki. Spożycie takich produktów predysponuje do wystąpienia cukrzycy. Należy podkreślić, że osoby cierpiące na Hashimoto mają zwiększone ryzyko jej rozwoju niż w populacji osób bez chorób tarczycy.

Nadmiar stresu

Według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) stres to jeden z czynników warunkujących rozwój otyłości. W obecnych czasach jedzenie przestało pełnić funkcję jedynie dostarczania energii i utrzymywania organizmu przy życiu. Jedzenie pomaga wielu osobom w radzeniu sobie ze stresem i trudnymi sytuacjami życiowymi. Dzieci często pociesza się jedzeniem. Do tak przyjemnych chwil dąży też człowiek w dorosłym życiu. Gdy napotykane jest niepowodzenie, jedzenie kompensuje przeżywane trudności. W taki sposób zamyka się „błędne koło”. Jedzenie ułatwia radzenie sobie ze stresem, ale w konsekwencji skutkuje spożyciem nadmiaru energii i doprowadza do tycia. Tycie z kolei to często kolejny bodziec stresowy. Dla obniżenia poziomu kortyzolu (hormonu stresu) zaleca się praktyki uważności (mindfulness), aktywność fizyczną, oddawanie się pasji i kontakt z drugim człowiekiem.

Niedobór snu

Niska jakość snu wpływa na przemiany metaboliczne i w konsekwencji może prowadzić do nadwagi i otyłości. Podczas snu zachodzi regulacja hormonów tkanki tłuszczowej (leptyny i greliny). Gdy sen jest zbyt krótki, stężenie leptyny ulega zmniejszeniu, a greliny – podwyższeniu. Leptyna jest hormonem zmniejszającym apetyt. Jej niski poziom związany jest z większym apetytem. Grelina zaś wpływa na zwiększone wydzielanie soku żołądkowego pobudzając łaknienie. W konsekwencji wyżej wymienionych zaburzeń hormonalnych człowiek może spożywać większą ilość kalorii. Otyłość dotyka dwa razy częściej osoby z zaburzeniami snu niż resztę populacji. Naukowcy zalecają 6-9 godzin snu dziennie, najlepiej w zaciemnionym, dobrze przewietrzonym pomieszczeniu.

Odwodnienie

Badania wskazują, że nawet 75% populacji w krajach wysoko rozwiniętych jest niedostatecznie nawodniona. Nieprawidłowe nawodnienie wpływa na utrudnienie procesów detoksykacyjnych, zły stan skóry, dysfunkcję w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, magazynowanie większej ilości wody w organizmie oraz nadmierną masę ciała. Skutkiem odwodnienia jest zwiększone wydzielanie wazopresyny (hormonu antydiuretycznego), którego nadmiar prowadzi do produkcji insuliny. Nadmiar insuliny koreluje z gromadzeniem się tkanki tłuszczowej, w szczególności w okolicach brzucha.

Według norm Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ) wystarczające spożycie wody dla kobiet wynosi 2000 ml/ dobę, zaś dla mężczyzn 2500 ml/dobę. Należy jednak pamiętać, że indywidualne zapotrzebowanie na wodę zależy od wielu czynników m.in aktywności fizycznej, temperatury i klimatu. Przy podwyższonej temperaturze oraz wzmożonej aktywności fizycznej zapotrzebowanie na wodę wzrasta (z powodu straty wody wraz z potem).

Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.

Bibliografia

1. K. Szwajkosz, A. Zwolak, M. Dudzińska, Overweight and obesity in hypothyroidism, Journal of Education, Health and Sport, 2016, 6 (7), 419-428.
2. A. E. Ratajczak, M. Moszak, M. Grzymisławski, Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 2017, 7(4), 305–311.
3. D. Gier, L. Ostrowska, Choroba Hashimoto a otyłość, Via Medica, 2019, 3 (2), 238–242.
4. E. Zakrzewska, M. Zegan, E. Michota-Katulska, Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2015, 48 (2), 17-127.
5. A. Janczy, S. Małgorzewicz, Skuteczność diety redukcyjnej u pacjentek z chorobą Hashimoto, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2015, 6 (3), 112–117.
6. I. Węgielska, W. Słaba, J. Suliburska, Terapia dietą i leczenie farmakologiczne otyłości w aspekcie problemu niedożywienia osób otyłych, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2011, 2(4), 239-244.
7. M. Bienkiewicz, E. Bator, M. Bronkowska, Błonnik pokarmowy i jego znaczenie w profilaktyce zdrowotnej, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2015, 96(1), 57-63.
8. M. Makara-Studzinska, A. Buczyjan, J. Morylowska, Jedzenie – przyjaciel i wróg. Korelaty psychologiczne otyłości, Zdrowie Publiczne, 2007,117(3), 392-396.
9. I. Lizończyk, J. Jośko-Ochojska, Związek zaburzeń snu z nadwagą i otyłością wśród młodzieży, Hygeia Public Health, 2016, 51(4), 322-328.
10. A. Panasiuk, A. Śliwińska, S. Małgorzewicz, Wpływ diety opartej na produktach o niskim indeksie glikemicznym na efekty redukcji masy ciała u osób z nadwagą i otyłością, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2012, 3(3), 94-103.
11. D. Wydro, Nutraceutyki XXI wieku – Cellfood, 2016.
12. M. Jarosz, L.Szopnar, E. Rychlik i wsp., Woda i Elektrolity, Normy żywienia dla populacji polskiej- nowelizacja, 2012, 143-153.
13. D. Parol, Bilans energetyczny u sportowców, Instytut Żywności i Żywienia, 2018.